نقد و بررسی بازگشت فلامینگوها

شاید بر خلاف نام فیلم، فلامینگو ها هرگز برنگردند

به گزارش دیدگاه نیوز، محمد فلاح‌نیا، عکاس و منتقد سینما در یادداشتی در جهت نقد و بررسی مستند مهاجران آورده است: دوشنبه ۳۰ بهمن ماه هزار و چهارصد و دو فیلم “بازگشت فلامینگو‌ها” به کارگردانی سید حسین آزادی و محمد جواد آرمان مهر با حضور هنر دوستان و علاقه مندان به سینمای مستند و محیط زیست در پردیس سینمایی گلستان شیراز به نمایش درآمد. در ادامه متنی را به قلم محمد فلاح نیا، فعال فرهنگی می خوانیم:

بازگشت فلامینگو‌ها
در بعضی از روایت هایِ اساطیر یونان آمده است که به جرم دزدیدن آتش توسط پرومته و اهدای آن به انسان، زئوس جعبه ای مملو از تمام شرارت ها را به پاندورا داد تا آن را به انسان هدیه بدهد و تاکید کند که هرگز نباید درب آن را بگشاید. اما پاندورا وسوسه شد و درب آن را گشود و همه یِ شرارت ها از جمله: کار! مرگ، بیماری و غیره بر روی زمین پراکنده شدند و در آخرین لحظه که پاندورا خواست درب جعبه را مجددا ببندد، امید درون جعبه گرفتار آمد. شاید با خود بگوییم که امید شرارت نیست، اما گویا همین امید، باعث می شود انسان بسیاری از شرارت ها را انجام دهد و باز امید داشته باشد که راهی به رستگاری می‌یابد.
در شروع فیلم “بازگشت فلامینگو ها” به کارگردانی سید حسین آزادی و محمد جواد آرمان مهر، یکی از فجایعی که انسان به دست خودش در آن گرفتار آمده را با تصاویری تکان دهنده می بینیم. دریاچه یِ بختگان، دومین دریاچه یِ بزرگ ایران از نظر وسعت، حوزه یِ آبریزی با مساحت حدودی ۱۵۰۰۰ زمین فوتبال، با کلیه یِ گونه هایِ زیستی گیاهی و جانوری اش فقط در طول سه سال، به دلیل مصرف بی رویه آب در کشاورزی و دیگر صنایع خشک شده است. در این فیلم در کنار روایت چالش ها و خطراتی که زندگی فلامینگو ها را تهدید می کند، مدام با این پرسش روبرو می شویم که به راستی انسان با خود و با زمینی که مادر همه یِ ماست، چه کرده است.
برای نشان دادن بخشی از شرارت های بشر، این فیلم ضمن نمایش تصاویری ناب، از روایت یک دوره مهاجرت و تخم گذاری فلامینگو ها در آخرین روزهایِ حیات دریاچه بختگان، کمک می گیرد و در کنار موسیقی تاثیر گذار، هر بیننده ای را به فکر وا می دارد. موسیقی، داستان و نریشین هایِ تفکر برانگیز فیلم از نقاط قوت این فیلم می باشند. اما زندگی فلامینگو ها فقط بخش رویی فیلم است و در لایه هایِ دیگر مانند بعضی آثار مستند خارجی و ایرانی در واقع قرار است تماشاگر به کل مساله یِ خشک سالی و رفتار انسان با طبیعت حساس شود.
در نمونه هایِ خارجی، فیلم رژه یِ امپراطور نمونه یِ فاخری است که به زندگی پنگوئن هایِ امپراطور می پردازد و در ضمن این که مخاطب را به گونه ای سرگرم می کند، اما در واقع ما را نسبت به تاثیر تغییرات اقلیمی و اثر آن بر رویِ گونه هایِ زیستی حساس می کند.
در نمونه هایِ ایرانی نیز نمونه هایِ خوبی از سینمای مستند داریم که در آن ها کارگردان، نویسنده و عوامل فیلم، ضمن نشان دادنِ تصاویری از یک موضوع، نظرات یا جهان بینی خود را فراتر از موضوع و تصاویر فیلم، به فیلم تزریق کرده اند. فیلم هایِ مرحوم ابراهیم گلستان معمولا از این الگو پیروی می کردند و یا فیلم خانه سیاه است فروغ فرخزاد، ضمن نشان دادن تصاویری از یک جذامخانه، در واقع نقدی بر زیست انسان در یک دوره یِ تاریخی محسوب می شود.
فیلم بازگشت فلامینگو ها نیز به خوبی توانسته است، نا کارآمدی سیاست هایِ زیستی ما را، حتی در زمانی که می خواهیم فلامینگو ها را نجات دهیم، پیش چشم ما بیاورد. به نظر می رسد ناتوانی و ناکارآمدی سیاست هایِ زیستی که به ویژه در حوزه یِ مدیریت آب شیرین بحرانی و دردناک شده است و سال هاست همه یِ دلسوزان و کارآگاهان را نگران کرده است، حد تاب آوری طبیعت را رد کرده است و گونه هایِ زیستی یک به یک در صف انقراض و یا تغییر زیستگاه قرارگرفته اند.
در شرایطی که سیاست های کلان مدیریتی در کنترل این سیر نزولی انقراض عمدتا نا موفق بوده اند، جایگاه واقعی ساخت چنین مستند هایی که با زبان هنر و جادوی سینما در راستایِ آگاهی بخشی به انسان ها گام برمی‌دارند، بیش از پیش روشن می شود. امید است با استقبال حد اکثری از چنین آثاری، تک تک ما نیز از همین امروز نسبت به مساله یِ محیط زیست حساس تر بشویم و در ضمن اندیشیدن به آن، به راهکار ها و اصلاح روند هایِ نادرست بپردازیم. فردا دیر است، شاید بر خلاف نام فیلم، فلامینگو ها هرگز برنگردند…
محمد فلاح نیا
18 اسفند ماه ۱۴۰۲

دیدگاه نیوز را در شبکه های اجتماعی دنبال کنید

محمد ناصری‌راد

خبرنگار دیدگاه نیوز در شهر شیراز می باشد. وی مستندساز، تدوینگر و عکاس شیرازی است که فعالیت خود را از سال ۸۸ با انجمن سینما جوانان شروع کرده و ساخت مستندهای “دروازه حقیقت”، “من میخوام معتاد بشم”، “طاووس ها پرواز را نمیفهند”، “سوداگرانِ بی سودا”، “وداع”، “آبفروش” و “کتایون” را در کارنامه دارد، وی در حوزه های اجتماعی، فرهنگی، هنری و سینمایی قلم می‌زند .