وی‌چت؛ مادر تمام اپلیکیشن‌ها در چین / فیلترینگ در چین از کجا شروع شد

دیدگاه نیوز / در واقع وی‌چت یک قابلیت معروف و هیجان‌انگیزی داشت که کاربران می‌توانستند با تکان دادن تلفن همراه هوشمند خود، افرادی را که هم‌زمان با آن‌ها گوشی خود را در هر نقطه از دنیا تکان می‌‌دادند، پیدا کنند و با آن‌ها آشنا شوند. این ویژگی‌ وی‌چت به Shake معروف بود و ممکن است خیلی از ماها وقتی الان اسم این اپلیکیشن را بشنویم، ناخودآگاه ذهنمان به سمت این قابلیت وی‌چت برود. اما بعد از مدتی در سال ۱۳۹۲، وی‌چت در ایران فیلتر و به‌تدریج تعداد کاربرهای ایرانی آن نیز کمتر شد.

تأثیر اپلیکیشن وی‌چت در زندگی ما فقط برای همان دوران بود. اما جالب است بدانید که در کشور چین، تأثیر این برنامه تا الان ادامه داشته و بدون وی‌چت زندگی تقریباً غیرممکن است! به‌طوری که عمده زندگی آنلاین مردم چین در این اپلیکیشن می‌گذرد؛ از پیام‌رسانی و چت گرفته تا بازی و خرید و پرداخت‌های بانکی! در واقع هر چیزی که فکر می‌کنید در وی‌چت خلاصه شده و از این نظر برای مردم چین بسیار ضروری و حیاتی است.

در این مقاله می‌خواهیم به این موضوع بپردازیم که چطور این اپلیکیشن توانسته تا این حد زندگی مردم چین را تحت تأثیر قرار دارد؟ از چه زمانی و چگونه این برنامه محبوب شد؟ و آیا وی‌چت روی ترندهای جهانی نیز تأثیری داشته است؟

ظهور وی‌چت؛ اپلیکیشن جذاب چین

همه چیز از اکتبر سال ۲۰۱۰ شروع شد. زمانی که موبایل و تلفن‌های همراه هوشمند بین مردم دنیا رایج شده بود. در نتیجه یک شرکت بزرگ چینی به نام تنسنت (Tencent) تصمیم گرفت تا در داخل شرکت خود چند تیم کوچک درست کند تا یک محصول کاربردی برای موبایل‌ها بسازند. در نهایت، یکی از این تیم‌ها توانست به این هدف برسد و اپلیکیشنی خاص طراحی کند. اما فکر می‌کنید چرا شرکت تنسنت به دنبال راه‌اندازی یک برنامه برای موبایل‌ها بود؟

تا قبل از رواج موبایل، پلتفرم داخلی دیگری به نام QQ در چین وجود داشت که توسط همین شرکت تنسنت به بازار عرضه شده بود. این پلتفرم، حکم یک پیام‌رسان چینی را داشت که در حقیقت از روی یاهو مسنجر (Yahoo Messenger) کپی شده بود و عمدتاً روی کامپیوترهای شخصی (PCs) استفاده می‌شد. همچنین این برنامه توانسته بود بازار پیام‌رسان چین را از آن خود کند. وقتی موبایل و گوشی‌های هوشمند به بازار عرضه شدند، شرکت تنسنت به این فکر افتاد که بخشی از تمرکزش را روی طراحی و توسعه یک محصول برای موبایل‌ها قرار دهد و مثل QQ که روی کامپیوترهای چین استفاده می‌شد، در زمینه موبایل هم بازار را به دست بگیرد. بنابراین، در دل این شرکت بزرگ، اپلیکیشن و محصولی خلق شد که به آن Weixin می‌گفتند.

حدس می‌زنید در پروژه توسعه اپلیکیشن Weixin چند نفر مشارکت و همکاری داشتند؟ فقط هفت نفر!

تلاش‌های این تیم کوچک باعث شد تا این اپلیکیشن در ژانویه ۲۰۱۱ به‌طور رسمی در کشور چین عرضه شود و در همان سال ۴ میلیون نفر وارد این برنامه شدند. اولین نسخه از این اپلیکیشن مثل واتس‌اپ بود که فقط چند ویژگی ساده مثل ارسال پیام (متن نوشته)، به اشتراک‌گذاری تصویر و تغییر آواتارها را داشت. اما این برنامه یک خلاقیت دیگری داشت که سرعت محبوبیت آن را در چین در مدت کوتاهی چند برابر کرد و آن هم قابلیت ارسال پیام‌های صوتی (Voice) بود. زبان چینی زبان سخت و دشواری است که بیش از ۵۰هزار کاراکتر دارد که در حالت عادی برای نوشتن یک متن، حدود ۵۰۰۰ کاراکتر استفاده می‌شود.

کاربران چینی برای آنکه بتوانند پیام خود را از طریق این اپلیکیشن ارسال کنند، سه راه داشتند: تصویر هر حرف مورد نظر خود را در صفحه نمایش موبایل بکشند؛ از کیبورد انگلیسی استفاده کنند و آواها صداهای زبان چینی را با حروف لاتین و انگلیسی نمایش دهند (به این شیوه Pinyin می‌گویند) و در آخر به‌صورت صوت پیام خود را برسانند. از آنجایی که دو راه‌حل اول زمان بیشتری را از کاربران چینی می‌گرفت، آن‌ها اغلب ترجیح می‌دادند که از پیام‌های صوتی این اپلیکیشن استفاده کنند و این زندگی و تعامل آنلاین را برایشان ساده‌تر کرده بود. در نتیجه چند ماه بعد از ارائه این محصول، در مدت کوتاه ۴۳۳ روزه (یعنی در سال ۲۰۱۲) این اپلیکیشن به بیش از ۱۰۰ میلیون کاربر رسید!

بعدها نسخه‌های جدیدی از این اپلیکیشن آمد که امکانات و عملکردهای چندگانه دیگری مثل مکالمات چند نفره، اتصال با دفترچه تلفن همراه، پیامک خصوصی، اشتراک‌گذاری کلیپ‌های ویدئویی و… را ارائه می‌داد. حتی یکی از ویژگی‌های معروف این اپلیکیشن این بود که کاربران می‌توانستند تنها با تکان دادن تلفن هوشمند خود، دوستان جدیدی در اطرافشان پیدا کرده و با آن‌ها چت کنند! حتی این اپلیکیشن قابلیت جذاب دیگری به نام بطری سرگردان (Drift Bottle) داشت که کاربرها می‌توانستند در فضای آنلاین نوشته خود را در یک بطری فرضی بگذارند و آن را در آب دریا بیندازند. هر زمانی که یک نفر آن بطری را پیدا کند، به آن کاربر جواب می‌دهد و با هم آشنا می‌شوند.

جالب است بدانید که جامعه چین و مردم این کشور به ازدواج و تشکیل خانواده اهمیت زیادی می‌دهند و تمرکز اصلی‌شان روی این موضوع است. در نتیجه اپلیکیشن Weixin به‌واسطه ویژگی‌های جذابش به مردم کمک می‌کرد تا با افراد مختلف ارتباط بگیرند و از این طریق ازدواج کنند. این یکی از دلایل دیگر رشد این برنامه در چین شد که ارتباط بین مردم را آسان‌تر کرده بود.

اما این تمام هدف از راه‌اندازی این اپلیکیشن نبود. شرکت تنسنت که Weixin را در چین عرضه کرده بود، به این فکر افتاد که کسب‌وکار و شبکه اجتماعی‌اش را نه تنها در چین بلکه در سطح بین‌المللی و جهانی گسترش بدهد و دقیقاً در همین زمان بود که نام این اپلیکیشن را به اسمی که امروزه آن را می‌شناسیم، تغییر داد: وی‌چت (WeChat)! حالا امروزه این برنامه در بسیاری از کشورها به زبان‌های انگلیسی، تایلندی، پرتقالی، اندونزی و… در دسترس است.

تا اینکه تنسنت تصمیم گرفت علاوه بر مردم، ارتباط بین شرکت‌ها و مشتریان را تسهیل کند. در نتیجه در سال ۲۰۱۲، اکانت و حساب‌های کاربری رسمی برای برندها (Brands Account) به وی‌چت اضافه شد و فرصتی منحصر‌به‌فرد را در اختیار کسب‌و‌کارها قرار داد تا بتوانند با مخاطبان و مشتریان زیادی ارتباط برقرار کنند. اما چطور وی‌چت در کشورهای دیگر نیز محبوب شد؟

ورود به بازارهای مختلف و رقابت با بزرگان

شرکت تنسنت با تبلیغات گسترده و پر زرق‌وبرق و حتی با استفاده از نفوذ افراد مشهور مثل لیونل مسی (Lionel Messi) در تبلیغات به‌تدریج توانست وی‌چت را به جهان معرفی کند. برای مثال، وی‌چت کم‌کم به بازار کشور هند وارد شد. همچنین برای ورود وی‌چت به کشور اندونزی نیز سرمایه‌گذاری هنگفتی صورت گرفت؛ اما چندان نتیجه‌ای حاصل نشد. حتی برای مدتی یک شرکت بزرگ نوشیدنی در تایلند این امکان را به مشتریان می‌داد تا آن‌ها از طریق اکانت‌ رسمی این برند در وی‌چت، سفارش‌های نوشیدنی خود را برای شرکت بفرستند. اگرچه که در نهایت اپلیکیشن و برنامه‌های دیگری مانند لاین (Line) و فیس‌بوک (Facebook) توانستند در بازار تایلند برنده شوند.

همچنین در سال ۲۰۱۳، وی‌چت به‌روز‌رسانی‌ شد تا تعدادی از بازی‌هایی را که توسط شرکت تنسنت منتشر شده بود، در داخل برنامه خود به‌صورت یکپارچه ارائه دهد. بعدها قابلیت بازی‌های شخص ثالث (Third-party games) نیز برای پشتیبانی از مرکز بازی‌های وی‌چت (WeChat’s Games Center) به این برنامه اضافه شد.

جالب است بدانید که هر چه وی‌چت گسترش پیدا می‌کرد، به‌تدریج تهدید و رقیبی جدی برای سایر غول‌های تکنولوژی می‌شد. برای مثال، جک ما، مؤسس علی‌بابا، بارها نگرانی خود را در رابطه با این مسأله بیان کرد. البته نگرانی او بی‌مورد هم نبود؛ به این دلیل که اپلیکیشن وی‌چت بعدها علاوه‌بر پیام‌رسانی قابلیت‌های دیگری مانند خرید آنلاین، پرداخت‌های درون‌فروشگاهی و موارد دیگری را که حوزه فعالیت علی‌بابا بود، اضافه کرد و در نتیجه رقابت جدی بین این دو کسب‌وکار در گرفت. حتی علی‌بابا برای کنار زدن وی‌چت به توسعه یک اپلیکیشن اجتماعی دیگر شبیه وی‌چت روی آورد؛ اما موفق نشد.

کیف پول دیجیتال وی‌چت نیز یکی دیگر از اقدامات بزرگی بود که زمینه‌ای را برای پرداخت‌های آنلاین و بدون پول نقد فراهم کرد. همچنین در سپتامبر ۲۰۱۳، در طی یک آزمایش یک ماهه، ۳۰۰ دستگاه فروش خودکار با برند وی‌چت (WeChat Vending Machines) در بخش‌هایی از ایستگاه مترو پکن توزیع شدند که تنها با کیف پول وی‌چت پرداخت‌ها انجام می‌شد. این دستگاه‌ها در ازای دریافت پول یا اعتبار، چیزهایی مانند خوراکی، نوشیدنی و تنقلات، اسباب‌بازی، کتاب یا … را به‌صورت خودکار به مشتری می‌دهند. بعدها در اثر افزایش خرید‌های مردم، چند شرکت دیگر که دستگاه‌های فروش خودکار داشتند، با وی‌چت همکاری کرده و به کیف پول وی‌چت متصل شدند و از این طریق نفوذ این اپلیکیشن بیشتر شد.

بعدها در سال ۲۰۱۴ وی‌چت با مشارکت شرکت Didi Dache، بخشی برای تاکسی آنلاین به این اپلیکیشن اضافه کرد تا به مردم اجازه دهد که در داخل وی‌چت به‌صورت آنلاین تاکسی گرفته و هزینه آن را پرداخت کنند. اما وی‌چت چه ترند و روند دیگری را در کشور چین ایجاد کرد؟

جالب است بدانید که در سال ۲۰۱۴ ترند جدیدی در چین راه افتاد که باعث شد تا استارتاپ‌ها با وجود وی‌چت، دیگر به خود زحمت ساخت اپلیکیشن مجزا را ندهند و صرفاً یک اکانت رسمی در این اپلیکیشن راه بیندازند و از این طریق با مشتریان خود تعامل کنند. به‌طور کلی، کاربران زمان بیشتری را در وی‌چت نسبت به سایر برنامه‌های بومی صرف می‌کنند و به این دلیل برای استارتاپ‌ها مناسب‌تر بود که با توجه به این ترند پیش بروند.

تمام این اقدام‌ها باعث شد تا وی‌چت، موفقیت مداومی را در کشور چین تجربه کند و به بالاترین ارزش خود برسد و به جمع غول‌های تکنولوژی دنیا یعنی اپل، آمازون، فیس‌بوک، مایکروسافت و … ملحق شود. در ادامه به چند ویژگی شاخص و پراهمیت وی‌چت اشاره می‌شود که باعث فراگیری این اپلیکیشن در چین شده و بستری را برای تجارت اجتماعی (Social Commerce) فراهم کرده است.

امروزه وی‌چت را یک سوپر اپلیکیشن می‌دانند که اکثر کارهای اپلیکیشن‌های دیگر را نیز انجام می‌دهد. برای درک بهتر این موضوع می‌توانیم به اپلیکیشن اسنپ که مورد استفاده کاربران ایرانی است، اشاره کنیم. اگر این اواخر از اسنپ استفاده کرده باشید، احتمالاً می‌دانید که این برنامه دیگر مثل سال‌های اولیه شروع به کار خود نیست و تنها یک اپلیکیشن تاکسی آنلاین محسوب نمی‌شود؛ بلکه خدمات متنوعی از جمله سفارش غذا، رزرو بلیط و اقامتگاه سفر، داروخانه آنلاین، مشاوره پزشکی و… نیز در آن ارائه می‌شود.

به‌طور کلی، مردم زمان زیادی را صرف اپلیکیشن‌ها روی تلفن همراه هوشمند خود می‌کنند؛ اما ممکن است که در مجموع فقط تعداد کمی از این اپلیکیشن‌ها مورد استفاده قرار بگیرند. طبق آمار بیش از ۲۵٪ اپلیکیشن‌هایی که در تلفن‌های هوشمند نصب می‌شوند، هرگز مورد استفاده کاربران قرار نمی‌گیرند. همچنین بازاریابی و متقاعد کردن مردم برای دانلود، نصب و پاک نکردن یک اپلیکیشن کار بسیار دشواری است.

ذهنیت کارآفرینان آمریکایی و غرب در سیلیکون‌ولی این است که هر اپلیکیشن را باید برای یک خدمت یا کار مخصوصی توسعه دهند. اما در چین تصور متفاوتی برای توسعه اپلیکیشن‌ها وجود دارد. چینی‌ها فکر می‌کنند یک اپلیکیشن می‌تواند همه کارها را انجام دهد و آن اپلیکیشن دقیقاً سوپر اپلیکیشن وی‌چت است.

سوپر اپلیکیشن وی‌چت مانند اسنپ یک راه‌حل متقاعدکننده و نوآورانه در چین محسوب می‌شود که کاربران به‌جای نصب چندین اپلیکیشن می‌توانند تنها از اپلیکیشن وی‌چت استفاده کنند. در واقع وی‌چت برنامه‌ای شامل تمامی اپلیکیشن‌ها و خدمات مورد نیاز و کاربردی یک شهروند چینی مانند تاکسی گرفتن، پرداخت و انتقال پول، سفارش غذا، خرید غیرحضوری، بازی و… است و کل زندگی آنلاین چینی در وی‌چت می‌گذرد. وی‌چت، بستری برای اپلیکیشن‌های دیگر است که کاربران می‌توانند بدون دانلود و نصب اپلیکیشن‌های جدید از خدمات بسیار متنوع وی‌چت استفاده کنند. فعالیت در وی‌چت علاوه بر مقرون‌به‌صرفه‌بودن و بدون نیاز به توسعه یک اپلیکیشن، برای کسب‌وکارها این امکان را فراهم می‌کند که به تعداد بسیار زیادی از کاربران چینی دسترسی داشته باشند.

وی‌چت علاوه بر اپلیکیشن‌های مختلف، بستری برای فروشگاه‌هاست که بتوانند در وی‌چت، محصولات خودشان را بفروشند و از این طریق با دسترسی به طیف عظیمی از مشتری‌ها، درآمدزایی بیشتری داشته باشند. کاربرهای وی‌چت هم از طرف دیگر می‌توانند با ابزارهای تعاملی مثل حلقه محصول خوب (Good Product Circle) خرید مطمئن‌تری داشته باشند. با این ویژگی، کاربرها می‌توانند محصولاتی که در فروشگاه‌ها دیدند ذخیره کنند و ببینند افراد دیگر چه چیزایی خریدند و چه محصولاتی را پیشنهاد دادند.

در برخی از رسانه‌ها، سوپر اپلیکیشن وی‌چت حتی با سیستم‌عامل اندروید و آی‌او‌اس مقایسه می‌شود. در یک نظرسنجی از شهروندان چینی پرسیده شد که بین آیفون و وی‌چت کدام را انتخاب می‌کنند و حدود ۹۵٪ از افراد به وی‌چت رأی دادند. نتایج این نظرسنجی از اهمیت و تأثیر وی‌چت در سبک زندگی شهروندان چین خبر می‌دهد.

حتی بزرگ‌ترین خرده‌فروشی‌های دنیا مانند آمازون و JD.com هم در این سوپر اپلیکیشن فعال هستند. این اتفاق می‌تواند یک زنگ خطر برای بزرگ‌ترین رقیب تنسنت در چین، یعنی علی‌بابا، باشد. در واقع تنسنت با توسعه سوپر اپلیکیشن وی‌چت توانسته به بازارهای جدیدی وارد شود و بخشی از سهم علی‌بابا را در بازارهای مختلف در چین بگیرد.

پرداخت؛ از جیب کاربران تا جیب تمام کشور

یکی دیگر از مهم‌ترین ویژگی‌های وی‌چت کیف پول دیجیتال این برنامه است. در چین افراد می‌توانند برای تمام پرداخت‌های خود از وی‌چت پی (WeChat Pay) استفاده کنند. به عبارت دیگر، افراد می‌توانند برای پرداخت هزینه هر خدمات و محصولی که دریافت می‌کنند، از بزرگ‌ترین سوپرمارکت‌های آفلاین و آنلاین تا کوچک‌ترین فروشگاه‌ها از کیف پول دیجیتال خود در وی‌چت استفاده کنند. در فروشگاه‌های آفلاین این پرداخت توسط بارکدخوان و QR Code و دوربین تلفن همراه اتفاق می‌افتد.

با وی‌چت پی، کاربران می‌توانند بدون پول نقد تمام کارهای خود را در چین انجام دهند. پس از چند ماه از توسعه این محصول توسط وی‌چت، علی‌بابا محصول خود در حوزه فینتک با نام علی‌پی (AliPay) را روانه بازار کرد و این بار رقابت جدید و تنگاتنگی میان تنست و علی‌بابا در بازار مالی چین شکل گرفت. طبق آمار ۳۹٪ از سهم تراکنش‌های کشور چین توسط وی‌چت پی و ۵۴٪ از این تراکنش‌ها توسط علی‌پی صورت گرفته است.

یکی از کاربردهای وی‌چت پی، پرداخت هزینه دوچرخه‌های اشتراکی در سطح شهرهای چین است. این دوچرخه‌ها که مالکیت آن برای یک شرکت چینی به نام موبایک (Mobike) است، نیازی به تحویل دوچرخه در ایستگاه‌های مخصوص ندارد و می‌توان پس از استفاده در هر قسمت از شهر آن را رها کرد. جمع‌آوری این دوچرخه‌ها به عهده خود شرکت موبایک است. موبایک متعلق به شرکت تنسنت نیست؛ بلکه قابلیت آن در داخل برنامه وی‌چت قرار دارد.

لازم به ذکر است که وی‌چت به کاربران این امکان را می‌دهد که روزانه به ازای هر ۱۰ هزار قدمی که برمی‌دارند، کمک‌های مالی کوچکی به خیریه بپردازند. برای هر ۱۰ هزار قدم، کاربر می‌تواند ۱ یوان چین به خیریه اهدا کند. همچنین به کاربران تعداد قدم‌های دوستان خود را نشان می‌دهد و مردم را تشویق به ورزش مداوم و کمک به خیریه می‌کند.

با توجه به تمام این مباحثی که اشاره شد، می‌توان گفت که امروزه سوپر اپلیکیشن وی‌چت به‌عنوان پلتفرمی در نظر گرفته می‌شود که تجارت بر بستر موبایل (Mobile Commerce) را فراهم کرده و کاربران در هر مکانی که دسترسی به اینترنت و یک دستگاه هوشمند موبایل داشته باشند، می‌توانند نیازهای روزانه خود را برطرف کنند. البته ناگفته نماند که امروزه این تجارت موبایلی زمینه‌هایی از تجارت اجتماعی (تعامل مشتریان با کسب‌وکارها و حتی کاربران با یکدیگر) را نیز فراهم کرده است. در ادامه نقش وی‌چت در توسعه تجارت اجتماعی بیان شده است.

تجارت اجتماعی در وی‌چت؛ تغییر سفر مشتریان چینی

احتمالاً اگر در شبکه‌های اجتماعی پرطرفدار مانند اینستاگرام فعال باشید، به احتمال زیاد برخی از فروشگاه‌های اینستاگرامی را دیده‌اید که در آن محصولات متنوعی خریدوفروش می‌شود. این فروشگاه‌های آنلاین فعال در شبکه‌های اجتماعی بخش مهمی از تجارت الکترونیک هستند که به آن‌ها تجارت اجتماعی (Social Commerce) گفته می‌شود. در واقع تجارت اجتماعی شامل کسب‌وکارهایی است که از رسانه‌های اجتماعی، تعامل اجتماعی و مشارکت کاربران برای کمک به خرید‌و‌فروش آنلاین محصولات و خدمات استفاده می‌کند.

در سال ۲۰۲۱ فروش حاصل از تجارت اجتماعی در چین، ۳۶۳ میلیارد دلار تخمین زده شده است که ۳۶٪ نسبت به سال ۲۰۲۰ افزایش یافته است. این در حالی است که آمار فروش حاصل از تجارت اجتماعی در سال ۲۰۲۱ در کشور آمریکا تنها ۳۶ میلیارد دلار تخمین زده شده است.

جریان تجارت اجتماعی در چین عمدتاً توسط دو پلتفرم بزرگ فناوری‌محور علی‌بابا و تنسنت (وی‌چت) و ادغام رسانه‌های اجتماعی موفق با زیرساخت‌های پرداخت دیجیتال هدایت می‌شوند. وجود تعداد بالای کاربران،کسب‌وکارها و اپلیکیشن‌های متنوع و کاربردی، شبکه اجتماعی محبوب و فراهم بودن زیرساخت پرداخت دیجیتال در کنار یکدیگر منجر به تغییر سفر خرید مشتری در خرید آنلاین در اکوسیستم وی‌چت شده است.

نبض چین در دست وی‌چت

اما وی‌چت در حال حاضر چه تأثیرات اجتماعی، اقتصادی و سیاسی برای چین گذاشته و در دنیا چه صحبت‌هایی درباره آن شده است؟

طبق آمار بررسی شده، ۸۷٪ از مصرف‌کنندگان در چین از وی‌چت برای پرداخت‌های آنلاین استفاده می‌کنند. تخمین زده می‌شود که میانگین درآمد وی‌چت به ازای هر کاربر (APRU) حداقل ۷ دلار است که این رقم، ۷ برابر میانگین درآمد واتس‌اپ است. همچنین در سال‌های اخیر، حجم معاملات کسب‌وکارهای کوچک و متوسط در وی‌چت از طریق اسکن بارکدهای QR طی ۳ الی ۴ سال‌ گذشته افزایش ۱۰ برابری داشته است.

طبق آخرین آمار اعلام شده (۲۰۲۱)، تعداد کاربران فعال در هر ماه در وی‌چت به ۱/۲۴ میلیارد نفر رسیده است. همچنین این سوپر اپلیکیشن در سال ۲۰۱۷ به اشتغال ۲۰/۳ میلیون نفر کمک کرده است که نسبت به سال ۲۰۱۴، حدود دو برابر بیشتر بوده است.

این سوپر اپلیکیشن آنقدر از لحاظ اجتماعی، زندگی چین را تحت تأثیر قرار داده که مردم کل زندگی آنلاین خود را در وی‌چت می‌گذرانند. حتی گردشگران و توریست‌هایی که به چین سفر می‌کنند، باید در این اپلیکیشن، اکانت رسمی برای خود درست کنند تا بتوانند نیازهای خود را در این کشور برطرف کنند. در واقع اگر به چین سفر کنید؛ اما وی‌چت نداشته باشید، تقریباً هیچ کاری نمی‌توانید انجام دهید!

اما این اپلیکیشن دائماً عملکردهایی را اضافه می‌کند که عادات و سبک زندگی افراد را تغییر می‌دهد. برای مثال، در کشور چین سنتی از قبل وجود دارد که مردم برای سال جدید به دوستان، خانواده و آشنایان خود در پاکت‌های قرمز مبلغی را به‌عنوان هدیه و عیدی می‌فرستند. از سال ۲۰۱۴، کمپینی تحت عنوان پاکت قرمز (Red Packet) در وی‌چت به راه افتاد که به مردم این امکان را می‌داد تا به‌صورت آنلاین این مبالغ پول (هدیه‌های سال جدید) را برای افرادی که می‌خواهند بفرستند و سال جدید را به آن‌ها تبریک بگویند.

یک نشانه دیگر از اینکه چقدر وی‌چت در زندگی چین فراگیر شده این است که قاضی‌ها و وکلا، موارد حقوقی و مراجعات خود را از طریق وی‌چت حل می‌کنند. حتی وی‌چت، بستری را برای فضاهای کاری و چت‌های اداری فراهم کرده و در این زمینه نیز پیشرو بوده است. البته اسلک (Slack) و فیس‌بوک نیز برای پیام‌های اداری و کاری، محصول‌های جداگانه‌ای ارائه کرده‌اند؛ اما سوپر اپلیکیشن وی‌چت به‌تنهایی این بستر را فراهم کرده است.

اگرچه وی‌چت، مأموریت خود را «بهبود کیفیت زندگی با خدمات ارزش افزوده اینترنتی» معرفی می‌کند؛ اما در واقعیت کار اصلی این برنامه، «انعکاس خواسته‌های حزب، حفاظت از قدرت حزب و حفاظت از اتحاد حزب» است. این موضوع به‌طور قانونی در سیاست‌های حریم خصوصی وی‌چت منعکس شده و نشان می‌دهد که وی‌چت در نظارت و کنترل دولت چین است. ظهور بی‌سابقه این اپلیکیشن و سانسور اطلاعات این واقعیت را مشهود می‌کند.

ظهور وی‌چت از یک پلتفرم خدماتی به یک زیرساخت حیاتی در چین باعث شده تا بستری برای سانسورهای دولتی فراهم شود و وی‌چت در نقش یک تکنولوژی اقتدارگرا عمل کند. در واقع این اپلیکیشن به یک ماشین پروپاگاندای دولتی تبدیل شده که جریان اطلاعات در آن به‌شدت کنترل می‌شود. جالب است بدانید که در سال ۲۰۱۷ اعلام شد که کاربرانی که در وی‌چت ثبت‌نام کردند، با استفاده از فناوری تشخیص چهره می‌توانند احراز هویت کنند و یک کارت شناسایی مجازی داشته باشند که دقیقاً همان عملکرد کارت شناسایی فیزیکی را دارد.

در یک تحقیق و بررسی، محققان متوجه شدند که وی‌چت نه تنها در گفتگوهای کاربران چینی جاسوسی می‌کند؛ بلکه با هدف تقویت الگوریتم‌های سانسور خود به گفتگوهای افراد خارجی نیز توجه دارد. بر کسی پوشیده نیست که اینترنت در چین شبیه اینترنت در سایر نقاط دنیا نیست. سانسور یک چیز رایج و متداول در چین است و برنامه‌هایی مثل وی‌چت از این موضوع مصون نیستند. این شرکت به نظارت بر تمام چت‌ها و مکالمات کاربران چینی شناخته شده است.

در واقع وی‌چت همان چیزی است که دولت چین می‌خواهد. حزب کمونیست حاکم هر پنج سال یک بار برای کشور برنامه‌ریزی می‌کند و تجارت الکترونیک از سال ۲۰۱۱ در میان آن‌ها بوده است. همان طور که قبلاً نیز اشاره شد، این دقیقاً همان زمانی بود که وی‌چت به وجود آمد.

در آگوست سال ۲۰۲۰، دونالد ترامپ دستورهای اجرایی را منتشر کرد که هدف آن ممنوعیت برنامه تیک‌تاک و وی‌چت بود. ترامپ نگرانی خود را در خصوص وی‌چت این گونه ابراز کرد که این اپلیکیشن به حزب کمونیست چین اجازه دسترسی به اطلاعات شخصی و اختصاصی کاربران آمریکایی‌ را داده است. اما وی‌چت این اتهامات را رد کرد و مدعی شد که گفته‌های ترامپ و ممنوعیت وی‌چت در آمریکا به‌دلیل افکار نژادپرستانه است تا مردم چین و تبارهای چینی – آمریکایی را از سایر مردم جدا کند و بر اساس نژاد، قومیت، ملیت، منشاء ملی و بیگانگی رفتارهای متفاوتی با آن‌ها صورت بگیرد. البته این تمام ماجرا نبود. در سال ۲۰۱۵، اکانت رسمی برند اوبر در وی چت مسدود شد و جنبه تاریک نفوذ وی‌چت در چین را آشکار کرد. این اتفاق (حذف برند اوبر از وی‌چت) ضربه بزرگی به این شرکت آمریکایی وارد کرد و نتوانستند به‌خوبی بازاریابی کنند.

روش کار بسیاری از رسانه‌ها و شرکت‌ها در چین بر مبنای حذف و سانسور اطلاعات است. در سال ۲۰۱۵، گزارشی توسط گروه تحقیقاتی Citizen Lab منتشر شد که نشان می‌داد تا چه حد این اپلیکیشن پیام‌رسان در گستره و اعمال نفوذ قدرت‌های سیاسی قرار دارد. به‌طوری که ۱/۶٪ از پست‌های اکانت‌های رسمی مانند شرکت‌های کوچک، رسانه‌ها، سلبریتی‌ها و… پس از پست شدن در وی‌چت توسط دولت حذف می‌شوند. گذشته از همه این‌ها، این گزارش شواهدی از وجود ربات‌های سانسور یافت که پست‌ها را قبل از انتشار مسدود می‌کنند.

وی‌چت در برابر واتس‌اپ

به‌طور کلی، سوپر اپلیکیشن وی‌چت توانسته در زندگی روزمره کاربران چینی نفوذ کند و حتی برندها و خدمات معروف به‌صورت یکپارچه بر روی این اپلیکیشن ادغام شدند. از این رو، هم ارتباط و تعامل بین مشتریان و کسب‌وکارها را برقرار ساخته (زمینه‌های تجارت اجتماعی) و هم موفقیت و رشد بالایی را از آن خود کرده است.

بسیاری از اوقات وی‌چت و واتس‌اپ را به این دلیل که هر دو برنامه، راه حل‌های خدمات مشتری نسبتاً مشابهی را ارائه می‌دهند، با یکدیگر مقایسه می‌کنند. با وجود اینکه واتس‌اپ دو سال قبل از وی‌چت (یعنی در سال ۲۰۰۹) راه‌اندازی شده است؛ اما وی‌چت توانسته در کنار واتس‌اپ یکی از اپلیکیشن‌های پرکاربرد و محبوب جهانی محسوب شود و ترندهای (روندها) متنوعی را در چین و تا حدودی جهان ایجاد کند.

هر دوی این برنامه‌ها دارای مخاطبان منحصربه‌فرد و ابزارهای متفاوتی هستند که کاربران و کسب‌وکارها می‌توانند استفاده کنند. در ادامه به مقایسه آمار جمعیتی و ویژگی‌های کلیدی هر پلتفرم پرداخته می‌شود.

در حالی که واتس‌اپ پایگاه کاربران گسترده‌ای نسبت به وی‌چت دارد؛ اما هیچ یک از این اپلیکیشن‌ها برای پاسخگویی به نیازهای خدمات مشتری، کامل و بدون نقص نیستند. هر پلتفرمی مزایا و معایب خودش را دارد که بر اساس سه عامل کلیدی موقعیت مخاطب، اندازه کسب‌وکار و نوع خدمات ارائه شده می‌توان آن‌ها را با هم مقایسه کرد.

از آنجایی که وی‌چت برای کاربران چینی ساخته شده، کسب وکارهایی که قصد حضور جهانی در خارج از چین را دارند، باید اپلیکیشن واتس‌اپ را برای کسب‌وکارشان مناسب در نظر بگیرند. این اپلیکیشن در مقایسه با وی‌چت در کشورهای بیشتری محبوب است؛ بنابراین به‌طور مجازی دسترسی به مشتریان بیشتری را در سراسر جهان امکان‌پذیر می‌کند.

با این حال اگر بیشترین گروه مخاطبان و کاربران در چین هستند، واتس‌اپ بهترین گزینه نیست؛ زیرا این اپلیکیشن در چین ممنوع شده و باید از وی‌چت استفاده شود.

وی‌چت گزینه برتری برای کسب‌وکارها در هر مقیاسی محسوب می‌شود. به این دلیل که با این اپلیکیشن، شرکت‌های بزرگ درگیر فرایندها و مراحل تأیید برند در وی‌چت نمی‌شوند و به‌راحتی می‌توانند اکانت کسب‌وکاری خود را راه بیندازند. همچنین برای کسب‌وکارهای کوچک نیز نیازی به ارتقاء اکانت‌ها نیست.

همچنین در وی‌چت هیچ محدودیتی برای تعداد افرادی که می‌توانند در اکانت کسب‌وکارها فعال باشند، وجود ندارد. در حالی که اکانت کسب‌وکاری واتس‌اپ فقط می‌تواند توسط یک نماینده در یک زمان مورد استفاده قرار بگیرد.

هر دو اپلیکیشن به‌شدت مکالمه‌ها را کنترل می‌کنند تا پیامی بدون درخواست کاربر و به‌صورت انبوه فرستاده نشود. از این رو، کسب‌وکارها نمی‌توانند از طریق این پلتفرم‌ها تبلیغات خود را به مشتریان بفرستند. همچنین اول مشتری باید رضایت خود برای ارتباط و تعامل با کسب‌و‌کار نشان دهد و مکالمه از طرف او آغاز می‌شود. به‌همین دلیل کسب‌وکارها در تعامل با مشتریان خود محدودیت دارند.

به‌طور کلی، وی‌چت به‌دلیل اینکه در قالب یک سوپر اپلیکیشن عمل کرده و تجارت اجتماعی (تجربه خرید جمعی و تعاملی) را در بستر فضای آنلاین فراهم می‌کند، نسبت به واتس‌اپ که تنها یک پیام‌رسان است، عملکرد چندگانه‌تری دارد. همچنین هر دوی این پلتفرم‌ها با سیستم‌‌عامل‌های مختلف اندروید، آی‌او‌اس، بلک‌بری و ویندوز سازگار هستند و کاربر به‌راحتی با وارد کردن شماره تلفن همراه می‌تواند برای خود اکانت بسازد. اما وی‌چت امکان ثبت‌نام با استفاده از اکانت فیس‌بوک را نیز می‌دهد؛ به این معنی که می‌توانید اکانت خود را بدون سیم کارت راه‌اندازی کنید.

در واتس‌اپ کاربر می‌تواند به هر کسی که در لیست تماس‌هایش دارد، پیام دهد؛ اما در وی‌چت باید قبل از ارسال پیام، تأیید درخواست را بگیرد و سپس اجازه پیام فرستادن را دارد. یکی دیگر از مواردی که می‌توان به آن اشاره کرد، ملاحظات امنیتی و به اشتراک‌گذاری داده‌های شخصی است. واتس‌اپ، اطلاعات شخصی را با شرکت مادر خود، فیس‌بوک، به اشتراک می گذارد تا پیشنهادات و تبلیغات شخصی‌سازی شده کاربران فعال شود. در حالی که وی‌چت ممکن است داده‌های خصوصی و شخصی را به دولت چین بدهد.

دیدگاه نیوز را در شبکه های اجتماعی دنبال کنید

امیر حیدری

سردبیر خبر روز، بیش از 16 سال است که در زمینه های تخصصی طراحی، توسعه، بهینه سازی و سئوسازی وب فعالیت می کند. وی از سال ۱۳۸۷ فعالیت خبری خود را در حوزه اخبار تکنولوژی آغاز کرده و از سال ۱۳۹۳ در حوزه های سیاسی، اجتماعی، اقتصادی شروع به فعالیت مستمر خبری کرده است. وی عضو هیئت مدیره شرکت رایسام نیز می باشد.