نیاز همه به آهن مثل یکدیگر نیست؛ قومیت شما بر سطح آهن تأثیر می‌گذارد

تحقیقات جدید از نیاز به توجه به دستورالعمل‌های غذایی مبتنی بر ژنتیک حکایت دارند.

دستورالعمل‌های غذایی روزانه به‌عنوان یک راهنمای کلی برای اکثر مردم تنظیم شده‌اند، اما توجهی به تفاوت‌های ژنتیکی ندارند.

آهن، به‌عنوان یک ماده معدنی ضروری که نقش مهمی در بسیاری از توابع بدن دارد، یکی از این موارد است. تحقیقات جدید نشان می‌دهند که مردمان آسیای شرقی نسبت به دیگران آهن بیشتری را جذب و ذخیره می‌کنند و با خطر بیشتری در زمینه ابتلا به بیش‌آهنی و بیماری‌های مزمن مانند دیابت، بیماری‌های کبد و نارسایی قلبی مواجه هستند.

نقش ژنتیک و قومیت

همه ما به آهن نیاز داریم، اما دریافت مقدار مناسب حائز اهمیت است. اگر سطح آهن خیلی کم باشد، دچار کمبود می‌شوید و اگر سطح آهن خیلی زیاد باشد، مسموم خواهید شد.

دستورالعمل‌های غذایی نشان می‌دهند که افراد سالم روزانه به چه مقدار از هر ماده مغذی نیاز دارند و این مقدار براساس سن و جنسیت متفاوت است.

تحقیقات جدید نشان می‌دهند که ژنتیک و قومیت نیز بر نیازهای غذایی تأثیر می‌گذارند، اما این‌دو به دلیل محدودیت داده‌ها در زمان تدوین دستورالعمل‌ها مورد توجه قرار نگرفتند. برای نمونه، اولین مرجع غذایی از سال ۱۹۹۷ تا ۲۰۰۴ براساس مطالعاتی تدوین شد که از اواسط تا اواخر قرن بیستم انجام گرفته بودند و عمدتاً شامل مردان اروپایی می‌شدند.

سوگیری تاریخی در مطالعات تغذیه

مردان سالم، جوان یا میانسال در مطالعات اواسط قرن بیستم به‌عنوان جمعیت «معیار» در نظر گرفته می‌شدند.

چنان‌که از مطالعه اخیر دانشگاه کرنل پیدا است، این روند باعث شکل‌گیری توصیه‌هایی شده که فقط به درد بخشی از مردم می‌خورند.

افرادی با اصل‌و‌نسب اروپای شمالی با مردمان آسیای شرقی مورد مقایسه قرار گرفتند و معلوم شد که مردمان آسیای شرقی آهن بسیار بیشتری دارند. ۱۷ درصد از مردان آسیای شرقی از سطح آهن بسیار بالایی برخوردار بودند. در مقابل، کمتر از ۱ درصد از مردان اروپای شمالی چنین شرایطی داشتند.

تفاوت‌ها را نمی‌توان با هیچ علت دیگری به‌جز ژنتیک و قومیت توجیه کرد.

تأثیر قومیت بر جذب و ذخیره آهن

مطالعه‌ای در سال ۲۰۲۱ جهت بررسی تفاوت‌های قومیتی در رابطه با سطح آهن انجام گرفت و معلوم شد که مردمان آسیای شرقی در مقایسه با اروپایی‌ها، آمریکایی‌های آفریقایی‌تبار و مردمان جنوب آسیا سطح آهن به‌مراتب بالاتری دارند. آمریکایی‌های آفریقایی‌تبار از پایین‌ترین سطح هموگلوبین در بین تمام قومیت‌ها برخوردار بودند.

ژنتیک بر نحوه مدیریت آهن در بدن تأثیر می‌گذارد. تحقیقات نشان می‌دهند که ۲۰ تا ۳۰ درصد از اختلافات مربوط به سطح آهن به ژنتیک مربوط می‌شود.

مطالعه‌ای قدیمی در ژورنال پزشکی نیوانگلند نشان داد که مردمان جزایر اقیانوس آرام و آسیایی‌ها دارای بیشترین ذخیره آهن و بالاترین میزان آهنِ قابل مصرف هستند. میزان آهن در بین بومیان آمریکا و اسپانیایی‌تبارها متوسط، در بین سفیدپوستان پایین‌تر و در بین سیاه‌پوستان در کمترین سطح ممکن بود.

اروپایی‌ها دارای جهش ژنتیکی C282Y هستند که معمولاً با بیش‌آهنی ارتباط مستقیم دارد، اما این جهش در آسیایی‌ها تقریباً رخ نمی‌دهد. جهش C282Y باعث می‌شود که بدن هورمون کمتری تولید کند که جذب آهن را محدود کرده و موجب انباشت بی‌رویه آهن در روده و درنهایت بیش‌آهنی می‌شود.

نقش رژیم غذایی در جذب آهن

رژیم غذایی گیاهی که به‌طور سنتی به آسیایی‌ها اختصاص دارد، حاوی آهن کمتری است. از این‌رو، بدن آسیایی‌ها خود را برای جذب آهن کافی از منابع گیاهی سازگار کرده است.

رژیم‌های گیاهخواری حاوی آهن هِم کمتری هستند- آهنی که به راحتی جذب بدن می‌شود- اما غذاهای حیوانی مانند گوشت قرمز، مرغ و ماهی از آهن قابل جذب بیشتری برخوردارند.

در مقابل، اروپایی‌ها که رژیم‌های غذایی آن‌ها سرشار از آهنِ دارای فراهم‌زیستی است، به لحاظ فیزیولوژیک نیازمند آن هستند که جذب آهن خود را محدود کنند تا دچار بیش‌آهنی نشوند.

تحقیقات نشان می‌دهند که تنها ۴ درصد از آهن مصرفی در رژیم غذایی مرسوم چینی‌ها به آهن هِم مربوط می‌شود، اما این میزان در رژیم‌های غذایی غربی بین ۱۰ تا ۱۵ درصد است.

دکتر دنیل لاندو، متخصص انکولوژی و هماتولوژی که نقشی در مطالعه حاضر نداشت، به اپک تایمز گفت: «مردم در شرایط عادی آهن مورد نیازشان را از طریق رژیم غذایی معمول خود دریافت می‌کنند.»

نیاز به رویکرد دقیق‌تر

این فرضیه که دستورالعمل‌های غذایی فعلی نیاز کل جوامع را تأمین می‌کنند، در مطالعات حاضر به چالش کشیده شده است. این مطالعات شکاف‌های موجود در استانداردهای تغذیه را آشکار می‌کنند. نتایج از اهمیت توجه به تنوع ژنتیکی و قومیتی برای به حداقل رساندن مشکلات سلامتی مرتبط با آهن حکایت دارند.

این یافته‌ها نشان می‌دهند که نیاز به آهن در انسان‌ها متفاوت است که از اهمیت تغذیه دقیق حکایت دارد؛ رویکردی شخصی که توصیه‌های غذایی آن با توجه به ژنتیک، ساختار میکروبیوم و وضعیت تندرستی شکل می‌گیرند تا بتوانیم یک دستورالعمل مؤثر و فراگیر ارائه کنیم.

با این‌حال، در مطالعات حاضر خبری از تصحیح مقدار آهن مصرفی روزانه نیست.

لاندو گفت: «هیچ رویکرد واحدی برای تنظیم آهن وجود ندارد. سطح آهن معمولاً از طریق آزمایش خون کنترل می‌شود که نشان می‌دهد چه کسی به تنظیم سطح آهن احتیاج دارد.»

عوامل مؤثر بر نیاز به آهن

عوامل خاصی می‌توانند نیاز شما را به آهن دستخوش تغییر کنند.

خانم‌های جوان به دلیل از دست دادن خون در حین قاعدگی مستعد کمبود آهن هستند و دوره‌های قاعدگی سخت و طولانی باعث تشدید این خطر می‌شود.

عارضه‌هایی مانند بیماری التهابی روده و بیماری سلیاک باعث مختل شدن جذب آهن می‌شود.

بیماری کلیوی مزمن نیز می‌تواند منجر به کمبود آهن شود، زیرا کلیه‌ها به تنظیم تولید گلبول‌های قرمز خون کمک می‌کنند.

بعضی‌ها به دلیل هموکروماتوز (بیش‌آهنی) ارثی، آهن زیادی جذب می‌کنند.

لاندو افزود: «این عارضه ارثی است، بنابراین آگاهی از سابقه خانوادگی- به‌ویژه اگر اعضای خانواده‌تان تجربه نارسایی کبدی داشته باشند- در تعیین احتمال بیش‌آهنی حائز اهمیت است.»

علائم کمبود آهن و بیش‌آهنی

آهن برای انتقال اکسیژن، سوخت‌و‌ساز و ​​تندرستی ضروری است، اما سطح آن باید به‌دقت کنترل شود.

اگر سطح آهن خیلی پایین باشد، کم‌خون می‌شوید. این عارضه باعث کمبود انرژی، ریزش مو، رنگ‌پریدگی پوست و تمایل به خوردن غذاهای عجیب و غریب می‌شود.

او افزود: «بدن سازوکاری دارد که جذب آهن کافی را برای اطمینان از عملکرد طبیعی خود کنترل می‌کند.»

از دیگر علائم کمبود آهن می‌توان به تنگی نفس، خستگی، تپش قلب، ناخن‌های شکننده و سردرد اشاره کرد.

اگر کمبود آهن دارید، افزایش مصرف غذاهای سرشار از آهن مانند گوشت قرمز، اسفناج، عدس و غلات غنی‌شده مفید خواهد بود. مصرف آن‌ها در کنار غذاهای سرشار از ویتامین ث مانند مرکبات می‌تواند جذب آهن را دوچندان کند.

برایان کوک لی، کارشناس تغذیه و مشاور صنایع غذایی که او نیز نقشی در مطالعه حاضر نداشت، به اپک تایمز گفت: «آهن جزو فلزات بسیار فعال است که به راحتی باعث تشکیل رادیکال‌های آزاد می‌شود که می‌توانند به بافت سلولی آسیب برسانند.»

لاندو افزود: «بیش‌آهنی بعضی از اندام‌ها را در معرض خطر قرار می‌دهد. آهن در کبد و قلب ذخیره می‌شود. از این‌رو، اگر سطح آهن خیلی بالا باشد، اندام‌ها کارایی خود را از دست می‌دهند.»