نگاهی به گام هسته ای جدید عربستان سعودی/ ریاض به دریافت مجوز غنی سازی نزدیک تر می شود

عربستان سعودی جزم خود را برای برخورداری از برنامه هسته ای وسیع تر از آنچه امروز در اختیار دارد، جزم کرده است. هرچند که تمایل عربستان برای توسعه فعالیت های هسته ای امر جدیدی نیست، اما این مساله در چندماه اخیر به واسطه گنجانده شدن آن به عنوان یکی از مطالبه های ریاض از واشنگتن در ازای عادی سازی رابطه با اسرائیل بیش از پیش به چشم رسانه ها و تحلیل گران آمده است.

بر اساس آنچه که در رسانه ها از مفاد پیش شرط های عربستان برای عادی سازی رابطه با تل آویو منتشر شده و البته مقام های سعودی هم کم و بیش به آن اشاره کرده اند، ریاض از واشنگتن خواسته که به برخورداری این کشور از فناوری صلح آمیز هسته ای که غنی سازی را هم شامل شود، کمک کند. این مسأله یکی از خطوط قرمز ایالات متحده در همکاری با سایر کشورها حتی متحدانش در مناطق مختلف است. همزمان با قوت گرفتن احتمال توافق میان عربستان سعودی و اسرائیل با میانجی گری ایالات متحده بیش از ۱۲ کارشناس هسته ای و سیاست خارجی در نامه ای به جو بایدن، رئیس جمهور ایالات متحده از او خواستند که با درخواست هسته ای ریاض موافقت نکند. با این همه به نظر می رسد که دولت بایدن در این زمینه با مخالفتی از سوی اسرائیل روبه رو نیست و به عنوان نمونه بنیامین نتانیاهو مخالفتی با این مسئله در صورت عدم اصرار ریاض بر امتیازدهی آنچنانی به فلسطینی ها در این توافق ندارد.

محمد بن سلمان ، ولیعهد عربستان سعودی در مصاحبه جنجالی اخیر با فاکس نیوز به دو نکته مرتبط به این حوزه اشاره کرد. او در بخش هایی از این مصاحبه تاکید کرد که توافق میان عربستان سعودی و اسرائیل هر روز نزدیک تر از روز گذشته است و در ادامه در پاسخ به پرسشی درباره برنامه هسته ای ایران با اشاره به اینکه کشورهای زیادی از برنامه صلح آمیز هسته ای برخوردار هستند گفت که اگر ایران به سلاح هسته ای دست پیدا کند، عربستان نیز ناچار به دستیابی به این سلاح به منظور حفظ توازن قدرت تسلیحاتی در منطقه خواهد شد.

تنها چند روز پس از این اظهار نظر، عربستان سعودی اعلام کرد که این کشور به منظور پیشبرد برنامه هسته ای،  سیاست خود را به روز خواهد کرد و به آژانس بین المللی انرژی اتمی (IAEA) دسترسی وسیع تری به تاسیسات خود برای بررسی مواد اتمی خواهد داد. آژانس بین‌المللی انرژی اتمی سال‌ها از عربستان خواسته بود چنین تغییری را بپذیرد. آنچه که اهمیت این موافقت سعودی را دوچندان می کند، نیت ریاض برای توسعه برنامه هسته ای به طوری که در نهایت شامل فعالیت‌هایی حساسی مانند غنی‌سازی اورانیوم شود، است.

شاهزاده عبدالعزیز بن سلمان آل سعود، وزیر انرژی عربستان سعودی روز دوشنبه در کنفرانس سالانه آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در وین، پایتخت اتریش، گفت که ریاض مجموعه قوانین منسوخ شده‌ای را که مانع از پیشرفت برنامه هسته‌ای این کشور شده است، کنار خواهد گذاشت.

به گزارش رویترز، از آن جایی که ریاض هنوز اولین رآکتور هسته‌ای خود را فعال نکرده است، برنامه هسته‌ای آن همچنان زیر پروتکلی با نظارت‌های پادمانی کمتر قرار دارد. این پروتکل، کشورهای کمتر پیشرفته از نظر هسته‌ای را از بسیاری از تعهدات گزارش‌دهی و بازرسی‌های آژانس معاف می‌کند.

رافائل گروسی، رئیس آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، از ده‌ها کشوری که طی توافق‌هایی زیر این پروتکل قرار دارند خواسته است آن توافق‌ها را یا لغو و یا اصلاح کنند. او بازرسی در سطوح پایین را یک «ضعف» در نظام جهانی منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای خوانده است.

آژانس بین‌المللی انرژی اتمی سال‌ها است که در حال مذاکره با ریاض بوده است تا به توافقنامه پادمان جامع بپیوندد و آن را اجرا کند.

وزیر انرژی عربستان سعودی در بخش هایی از سخنان خود در کنفرانس عمومی سالانه آژانس بین‌المللی انرژی اتمی گفت پادشاهی عربستان به تازگی تصمیم گرفته است که به سمت اجرای یک توافق جامع پادمانی یا همان پروتکلی که نظارت‌های شدیدتری بر برنامه هسته‌ای دارد، حرکت کند.

اگر عربستان سعودی مواد هسته‌ای را به نخستین رآکتور هسته‌ای خود -که یک رآکتور تحقیقاتی کم‌مصرف در ریاض است و مراحل ساخت آن رو به اتمام است -وارد کند، معافیت‌های بازرسی آن تحت پروتکل نظارتی ساده‌تر لغو می‌شود.

شاهزاده عبدالعزیز نگفت که آیا عربستان سعودی علاوه بر یک پروتکل جامع‌تر قصد دارد پروتکل الحاقی آژانس بین المللی انرژی اتمی را نیز امضا کند یا خیر. آن پروتکل امکان بررسی‌های گسترده‌تر و بازرسی‌های سرزده فوری را فراهم می‌کند.

برنامه عربستان سعودی تحت پروتکل مقادیر کم، توافقی با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی که کشورهایی را که مواد هسته‌ای کم یا بدون مواد هسته‌ای دارند، از بسیاری از تعهدات گزارش‌دهی و بازرسی معاف می‌کند، رصد می‌شد.

این مقام سعودی در ادامه سخنان خود در این نشست سالانه آژانس گفت که ریاض به دنبال فعال کردن یک مرکز همکاری منطقه‌ای با مشارکت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی است تا آمادگی خود را برای شرایط اضطراری هسته‌ای افزایش دهد.

هرچند که محمد بن سلمان چه در گفت و گوی اخیر با فاکس نیوز و چه در مصاحبه ای که پنج سال پیش با تلویزیون سی بی اس داشت درباره ضرروت برابری توانمندی هسته ای ایران و عربستان سخن گفته بود اما منتقدان می‌گویند که چنین برنامه‌ای احتمال رقابت تسلیحاتی در خاورمیانه را بیشتر می‌کند و  سناتورهای دموکرات‌های به بایدن هشدار داده‌اند که او برای رسیدن به یک توافق عادی‌سازی که شامل همکاری هسته‌ای با ریاض است، با مشکل اساسی مواجه خواهد شد.

به نظر می رسد که عربستان سعودی برای متقاعد کردن ایالات متحده به برخورداری از برنامه هسته ای وسیع تر به برنامه هسته ای ایران هم استناد می کند. مذاکرات ایران و ایالات متحده برای بازگشت دو طرف به برجام تاکنون به نتیجه ملموسی نرسیده و البته نکته مهم تر این است که برنامه هسته ای ایران در نتیجه خروج ایالات متحده از برجام و توقف اجرای تعهدات برجامی از سوی تهران در واکنش به اقدام واشنگتن، برنامه هسته ای ایران را به نقطه بازگشت ناپذیر حداقل از منظر علمی رسانده است.

عربستان سعودی برای توسعه برنامه هسته ای خود صرفا از ایالات متحده کمک نخواسته و در ماه آگوست ۲۰۲۳ بود که رسانه آمریکایی وال استریت ژورنال گزارش داد که عربستان سعودی در حال بررسی پیشنهاد چین برای ساخت نیروگاه هسته ای در این کشور است.

دیدگاه نیوز را در شبکه های اجتماعی دنبال کنید