توسعه مناطق ساحلی، تغییرات اقلیمی محلی به دنبال خواهد داشت

به گزارش روز یکشنبه گروه علمی دیدگاه نیوز از بنیاد ملی علم ایران (INSF)، «برنامه‌ریزی سازگار انرژی با توجه به الگوی گسترش شهری و تغییرات اقلیمی در شهرهای ساحلی استان هرمزگان» عنوان رساله دکتری سرور اسفنده است که با راهنمایی افشین دانه‌کار و حمایت بنیاد ملی علم ایران این طرح را انجام داده است.

اسفنده با مدرک دکتری تخصصی مهندسی منابع طبیعی – محیط زیست – ارزیابی و آمایش سرزمین از دانشگاه تهران درباره این طرح توضیح داد: اهداف جهانی نظیر توسعه‌ پایدار، با محوریت مسائلی مانند تغییرات‌ اقلیمی، نابرابری‌ اقتصادی، مصرف‌ پایدار، صلح و عدالت، راهنمای دولتمردان، سیاستگذاران و برنامه‌ریزان سرزمین هر کشور به‌منظور دستیابی به استراتژی‌های برنامه سازمان ملل متحد است. تغییر اقلیم و گرمایش جهانی یکی از مهمترین بحران‌های محیط‌زیستی در دنیای امروز است. از دیگر سو، پدیده شهرنشینی با توجه به افزایش جمعیت جهان، به‌شدت در حال گسترش است و توسعه شهرها و مهاجرت مردم از مناطق روستایی به شهرها از جمله پدیده‌های قابل توجه جهانی است.

وی افزود: توسعه سریع شهری سبب ایجاد تغییرات کاربری و پوشش‌ اراضی است و به‌طور عمده با تخریب چشم‌اندازهای طبیعی و فضاهای باز عمومی همراه است که به نوبه خود اثرات فزاینده‌ای بر تغییرات جهانی محیط‌زیست از جمله تغییر اقلیم دارد. در پی تغییرات اقلیمی در شهرها، این سکونتگاه‌ها با تشدید غلظت آلاینده‌ها، افزایش طوفان‌ها به‌ویژه در ماه‌های گرم سال و بارندگی‌های سیلابی مواجه هستند.

این پژوهشگر در ادامه بیان کرد: ساکنان شهرها، همواره با سوانح طبیعی و اقلیمی متعدد مانند گردباد (تورنادو)، سونامی و انواع طوفان‌های بادی و آبی مواجه می‌شوند. تغییرات کاربری و پوشش اراضی و دگرگونی پوشش‌های گیاهی شهری به‌عنوان نخستین جلوه توسعه و گسترش شهر، نقش بسیار مهمی در اقلیم منطقه و شبیه‌سازی‌های کیفیت هوا ایفا می‌کنند.

وی اضافه کرد: تغییرات ایجاد شده در سطح شهر، ویژگی‌های دمایی و دینامیکی آن را دستخوش دگرگونی قرار می‌دهد، سپس این تغییرات بر بودجه گرمای سطح، حرکات و تبادلات میان اتمسفر سطح زمین و به‌دنبال آن بر اقلیم محلی و منطقه‌ای تأثیر خواهند داشت. این امر به نوبه خود بر جابجایی و پراکندگی آلاینده‌ها و کیفیت هوا تأثیر به‌سزایی دارد.

دکتری تخصصی مهندسی منابع طبیعی – محیط زیست – ارزیابی و آمایش سرزمین از دانشگاه تهران در ادامه بیان کرد: مثال شناخته‌شده از تغییرات اقلیمی در این زمینه، جزایر حرارتی شهری هستند که با عنوان سیگنال‌های درجه حرارت بالاتر در هسته شهر نسبت به مناطق حاشیه شهر تعریف می‌شوند.

وی تصریح کرد: جزایر حرارت شهری، آسایش دمایی منطقه شهری را تحت تأثیر قرار داده و با افزایش مصرف انرژی بیشتر در سیستم‌های تهویه هوا توسط مردم، موجب کاهش کیفیت هوا نسبت به مناطق حاشیه‌ای می‌شوند. بنابراین به‌دلیل تغییر در پارامترهای اقلیمی ناشی از توسعه شهری، مصرف انرژی زیاد در شهر نیز، به‌طور مستقیم موجب انتشار گرما به اتمسفر می‌شود.

اسفنده تاکید کرد: تغییرات سطح زمین باتوجه به شهرنشینی و انتشار گرمای ناشی از فعالیت‌های اقتصادی و اجتماعی انسان به‌عنوان فاکتورهای مهمی شناخته می‌شوند که اثرات جدی بر اقلیم و محیط‌زیست در مقیاس‌های مختلف محلی و منطقه‌ای خواهند داشت. گسترش مناطق شهری و افزایش فعالیت‌های انسانی، موجب افزایش این تأثیرات بر محیط زیست خواهند شد.

وی در ادامه افزود: تغییرات جهانی اقلیم، تغییرات محلی و منطقه‌ای آب‌وهوا حاصل از پدیده شهرنشینی به‌علت ویژگی‌های خاص دینامیکی و ترمودینامیکی شهرها و در نتیجه اثر متقابل شهر و اقلیم بر یکدیگر، موجب ایجاد چالش و مخاطره در برنامه‌ریزی‌های شهری، سیمای‌ سرزمین و مدیریت منابعی مانند انرژی و آب و انحراف از مسیر توسعه پایدار می‌شود.

این پژوهشگر تأکید کرد: ایران به‌عنوان یک کشور در حال توسعه، با افزایش جمعیت روزافزون، روند سریع شهرنشینی، مصرف منابع و در نتیجه مشکلات محیط زیستی متعددی مواجه است. مناطق ساحلی خلیج فارس و دریای عمان نیز از این روند توسعه و مشکلات مرتبط با آن مستثنی نیستند.

وی در ادامه بیان کرد: به‌طور کلی می‌توان مسائل و مشکلات موجود در مناطق ساحلی را به دو دسته اصلی تقسیم کرد؛ دسته اول مسائل و مشکلاتی است که در نتیجه تأثیر عوامل طبیعی به‌وجود می‌آید که از آن جمله می‌توان به آب‌گرفتگی منطقه ساحلی در اثر بالا آمدن تراز آب دریا، آب‌گرفتگی ناشی از وقوع سونامی، آب‌گرفتگی ناشی از وقوع سیلاب، آب‌گرفتگی ناشی از برکشند طوفان، وجود جریان‌های شکافنده، مشکلات ناشی از فرسایش و رسوب‌گذاری، وقوع خشکسالی، یخبندان، زلزله، زمین‌لغزش، وقوع روان‌گرایی و مواردی از این دست اشاره کرد.

اسفنده ادامه داد: دسته دوم، مسائل و مشکلاتی است که در اثر فعالیت‌های انسانی در محیط زیست طبیعی اتفاق می‌افتد که از آن جمله می‌توان به تخریب جنگل‌های مانگرو، تخریب آب‌سنگ‌های مرجانی، کاهش تنوع زیستی گونه‌های گیاهی و جانوری، افزایش آلاینده‌ها، از دست دادن و تخریب مصب رودخانه‌ها و برداشت بیش از اندازه از منابع تجدیدپذیر را نام برد که خود، نمودی از فشار بیش از حد انسان بر محیط هستند.

وی خاطرنشان کرد: بنابراین می‌توان چنین نتیجه گرفت که مناطق ساحلی از نظر فعالیت‌های توسعه اقتصادی و اجتماعی و همچنین با توجه به تغییرات اقلیمی نسبت به سایر اکوسیستم‌ها مناطق آسیب‌پذیرتری هستند. این مناطق با توجه به ویژگی‌های جغرافیایی ویژه و تأثیر از جریان‌های دریایی و اقیانوسی از اثرات تغییر اقلیم سهم بیشتری دریافت می‌کنند. همچنین توسعه کنونی و آتی اقتصادی، اجتماعی در این مناطق به نوبه خود موجب تغییرات اقلیمی محلی و منطقه‌ای خواهد شد.