آیا اهرام ثلاثه مصر جابجا شده‌اند؟

 اهرام جیزه اکنون در میان منظره‌ای بیابانی از شن و سنگ، کیلومترها دورتر از سواحل سرسبز رود نیل قرار دارند. انزوای آن‌ها حس بقایای باشکوهی را از یک پادشاهی ناپدید شده تقویت می‌کند. اما حالا دانشمندان به این نتیجه رسیده‌اند که اهرام مصر نه در بیابان و ریگزار که زمانی در کنار شاخه اصلی رود نیل قرار داشتند؛ جایی که مملو از قایق بود.

امان غنیم (ژئومورفولوژیست و استاد دانشگاه کارولینای شمالی) که توپوگرافی سطح بخش شاخه باستانی هرم‌های مصر در مقابل اهرام جیزه و ابوالهول بزرگ را مطالعه می‌کند، در اینباره گفته است: «به اعتقاد ما این شاخه از رود نیل شاهراه مصر باستان بود.»

بزرگراه آبی برای کمک به ساخت اهرام ثلاثه

نشنال جئوگرافی در گزارشی اعلام کرده است که ۳۱ هرم ساخته شده در فاصله سال‌های بین ۲۷۰۰ تا ۱۸۰۰ قبل از میلاد مسیح، در دامنه‌های فلات صحرای غربی مصر قرار دارند. جایی که محققان مدت‌ها گمان می‌کردند در کنار کانال خشک‌شده نیل ساخته شده بودند و حالا در مطالعات خود شواهدی از وجود یک آبراه در مکان‌های مختلف یافتند.

امان غنیم و همکارانش اولین گروهی هستند که بخشی از مسیر باستانی آبراهه منشعب شده از رود نیل در کنار اهرام مصر را ترسیم و آن را کشف کردند. آبراهی که به اعتقاد آن‌ها بزرگتر از چیزی است که انتظار داشتند.

نتیجه مطالعات امان غنیم و تیم او، صبح دیروز در مجله ارتباط زمین و محیط زیست منتشر شد. براساس این مطالعات، کشف شاخه ناپدید شده رود نیل توسط عکس‌های ماهواره‌ای کشف و پس از آن بررسی‌های ژئوفیزیکی از مسیر این شاخه خشکیده رود نیل آغاز و نقشه مسیر رودخانه در ۴۸ کیلومتری جنوب قاهره و محل اهرام جیزه تهیه شد.

امروز تنها یک بخش کوچک و پرآبی از این مسیر به عنوان کانال «بحر اللبینی» در نزدیکی اهرام ابوسیر باقی مانده است. اما این کانال منشعب شده از رودخانه نیل؛ زمانی در برخی نقاط بیش از ۵۰۰ متر عرض و تا ۲.۵ متر عمق داشته است.

امان غنیم خود در مصر بزرگ شده است و دو سال پیش برای اولین بار ردی از شاخه اهرامات را در عکس‌های ماهواره‌ای چندطیفی دید. او همچنین مدل‌های رقومی ارتفاع استخراج شده از داده‌های رادار ماهواره‌ای را برای تعیین ارتفاع ویژگی‌های چشم‌انداز و ناهنجاری‌ها بررسی کرد.

غنیم توانست آبراه باستانی اهرام مصر را شناسایی کند که اکنون با شن‌های بیابان جیزه پوشانده شده است. جایی که در دوره باستان زمین‌های کشاورزی حاصلخیز داشت.

این نخستین بار است که با تکیه بر تصاویر ماهواره‌ای شاخه خشکیده رود نیل در کنار اهرام مصر شناسایی شده است.

از نیل وحشی تا علفزار خشک

مصرشناسان یک گاهشماری تقریبی از مراحل رشد اولیه انسان در دره نیل ساخته‌اند. براین اساس این منطقه حدود ۱۲ هزار سال پیش به دلیل بالا آمدن سطح دریاهای جهانی پس از آخرین مرحله از آخرین عصر یخبندان، از یک بیابان به محیطی شبیه علفزارهای خشک تبدیل شد.

جودیت بانبری (زمین‌باستان‌شناس دانشگاه کمبریج) معتقد استک از حدود ۱۲ هزار تا حدود ۵ هزار سال پیش، بیشتر دره نیل به دلیل سطح بالای آب و محیط باتلاقی غیر قابل سکونت بود و به همین دلیل این دوره را دوره «نیل وحشی» نامگذاری کرده اند.

او می‌گوید: پس از این دوره مردم عصر باستان فقط برای ماهیگیری شروع به ورود به دره نیل کردند و حدود ۲۷۰۰ پیش از میلاد مسیح، شاخه‌های مختلف رود نیل به اندازه کافی برای تأسیس پادشاهی کهن مصر آماده شدند. البته سیل‌های گسترده همچنان در مسیر نیل جاری بود.

امان غنیم زمین باستان‌شناس اما می‌گوید: شاخه اهرامات باید تا حدود سال ۲۲۰۰ قبل از میلاد یک آبراه مهم در دوران پادشاهی فراعنه مصر باشد و دانستن بیشتر در مورد مسیر آن به باستان‌شناسان کمک می‌کند تا مکان‌های فرهنگی شناسایی و از آن‌ها محافظت کنند.

نکته مهم در این کشف آن است که کانال منشعب شده از رودخانه نیل که نام آن اهرامات گذاشته شده است، در آن دوره به قایق‌ها اجازه می‌داد تا مصالح ساختمانی را برای ساخت بسیاری از اهرام مصر در آن زمان حمل کنند.

غنیم، حالا که موفق به کشف رودخانه گمشده اهرام مصر شده است، می‌گوید: «مصر باستان به یک آبراه بزرگ برای انتقال مصالح ساختمانی و کارگران بسیار قوی و تنومند به مکان‌های ساخت اهرام نیاز داشت. بنابراین آن‌ها از این شاخه مانند یک بزرگراه آبی استفاده کرده‌اند.»

براساس کشفیات جدید، شاخه اهرامات، یعنی رودخانه منشعب شده از نیل که در کنار اهرام مصر جاری بود، تنها چند کیلومتر از اهرام ثلاثه مصر و اهرام جیزه فاصله داشت و بسیاری از اهرام نیز توسط کریدورهایی به معابد موجود در ساحل رودخانه باستانی متصل بودند که احتمالاً کاربرد بندرگاهی برای اهرام داشتند.