ناشایست سالاری چیست؟

به گزارش خبرروز، محمد ناصریراد مستندساز در یادداشتی پیرامون واژه ی ناشایست سالاری آورده است:

این بار به سراغ کلمه ای نو ظهور دیگری رفته که شاید بسیار برایمان قریب آید، واژه ای اصالتا یونانی که در ریشه شناسی، این کلمه از دو کلمه یونانی کاکیستوس (κάκιστος؛ بدترین) و کراتوس (κράτος؛ قانون) با معنای تحت اللفظی حکومت توسط بدترین مردم گرفته شده است.

استفاده از کلمه ی ناشایست سالاری یا همان ناشایسته سالاری در اوایل قرن بیستم بسیار نادر بود، اما در سال ۱۹۸۱ با انتقاد از دولت ریگان محبوبیت خود را به دست آورده و رواج یافت، همچنین در طول مبارزات انتخاباتی ریاست جمهوری ۲۰۱۶ دونالد ترامپ، نامزد جمهوری خواه ریاست جمهوری در ایالات متحده، به ویژه توسط مخالفان و منتقدان او این کلمه دوباره به کار رفت .

شاید بتوان گفت نویسنده انگلیسی توماس لاو پیکوک، برای نخستین مرتبه از این واژه در رمان «بدبختی‌های الفین» در سال ۱۸۲۹ استفاده کرد، که در آن توضیح می‌دهد که کاکیستوکراسی مخالف اشرافیت است زیرا آریستو aristos (ἄριστος) در یونانی به معنای «عالی» است.

پس میتوان برای متضاد کلمه ی کاکیستوکراسی را در کنار مریتوکراسی (شایسته سالاری)، آریستوکراسی را نیز لحاظ کرد.

همچنین ویلیام هارپر، سناتور سرشناس آمریکایی در کتاب خاطرات خود در مورد برده داری در سال ۱۸۳۸ میلادی (که از آن حمایت کرد)، کاکیستوکراسی را با هرج و مرج مقایسه کرده و میگوید این اتفاق یعنی حکموت بَدان به ندرت در تاریخ رخ داده است و روشن میکند که هرج و مرج به معنای فقدان حکومت نیست، بلکه به معنی حکومت بدترین ها و ناشایسته ها یعنی همان کاکیستوکراسیست، در صحنه ای از فیلم سالو یا ۱۲۰ رو در سودوم، آخرین ساخته ی پیر پائولو پازولینی فیلمساز شهیر ایتالیایی از زبانِ رییس جمهور  به این مسئله اشاره میشود .

همانطور که شاعر پر آوازه ی صدرِ مشروطه تاج الشُعرا شعر سر داده که:
معنیِ دولتِ قانونی اگر این باشد/نامی از دولت و قانون به جهان کاش نبود

در تعریف ویکی پدیایی این واژه آمده است: کاکیستوکراسی (انگلیسی: Kakistocracy) نالایق‌سالاری یا ناشایسته‌سالاری‌ نظام حکومتی است که از سوی بدترین، بی‌صلاحیت‌ترین، یا ناراست‌ترین افراد جامعه اداره می‌شود. هر چند که این اصطلاح از قرن ۱۷ ام میلادی ابداع شد، اما بیشتر از اوایل دهه ۲۰ میلادی در نقد حکومت‌ها در مناطق مختلف جهان استفاده شد. از مشخصات این شیوه می‌توان حاکمیت روابط شخصی در انتصابات و تبعیض و سوء استفاده از مقام را ذکر کرد. در این شیوه افراد دارای قدرت و ثروت بیشتر بنا به روابطی که ایجاد می‌کنند به مناصب می‌رسند و نه بنا به صلاحیت‌های فردی.

جیمز راسل لاول، شاعر آمریکایی، این واژه را در سال ۱۸۷۷ در نامه ای به جوئل بنتون به کار برد و نوشت: «آنچه مرا از تردید و ناامیدی مملو میسازد، تنزل لحن اخلاقی است. آیا این نتیجه دموکراسی است یا نه؟ “حکومت مردم توسط مردم برای مردم” یا یک کاکیستوکراسی به نفع چنگال ها حتی به قیمت احمق ها؟

ناشایست سالاری از تاکید بر تمرکز و فردگرایی، عدم توجه به تخصص، علم وتجربه، گزینش بر اساس خویشاوندگرایی یا همان قوم گرایی، فرقه گرایی، باند و رابطه بازی نشأت میگیرد.

ناشایست سالاری نهایتا منتج به چه میشود؟

۱) بی توجهی به ابتکار، خلاقیت و پیشنهادهای زیردستان

۲) کاهش انگیزه و دلسرد شدن کارکنان توانمند و متعهد

۳) زمینه سازی جهت تمامیت خواهی، تبعیض و جبهه گیری در مقابل اشخاص و جریانات غیر از خود

۴) توسعه سازمان های غیر رسمی و شبکه های پنهان؛ افزایش افراد چاپلوس و بله قربان گو، گسترش سلیقه گرایی؛ اختفای اطلاعات

۵) افزایش غیبت کارکنان و کم کاری

۶) کاهش کارایی و اثربخشی دولت، سازمان یا شرکت

۷) هدر رفتن منابع دولت، سازمان وجامعه

۸) عدم تحقق اهداف دولت، سازمان یا شرکت

۹) رکود یا ورشکستگی دولت، سازمان یا شرکت

۱۰) پیدایش و افزایش پدیده ای به نام “فرار مغزها”

۱۱) کاهش توان تولیدات داخلی

محمد ناصریراد

منابع:

_دانش مدیریت شماره ۵۴/علی عطافر

_گذار از نظام ناشایستگی به شایسته سالاری/شمس السادات زاهدی

_نشریه امنیت اقتصادی، سال ششم شماره ۷ (پیاپی ۵۴، مهر ۱۳۹۷)

_انواع نظام حکومتی/مجتبی شعاعی

_ویکی پدیا فارسی و انگلیسی

دیدگاه نیوز را در شبکه های اجتماعی دنبال کنید

محمد ناصری‌راد

خبرنگار دیدگاه نیوز در شهر شیراز می باشد. وی مستندساز، تدوینگر و عکاس شیرازی است که فعالیت خود را از سال ۸۸ با انجمن سینما جوانان شروع کرده و ساخت مستندهای “دروازه حقیقت”، “من میخوام معتاد بشم”، “طاووس ها پرواز را نمیفهند”، “سوداگرانِ بی سودا”، “وداع”، “آبفروش” و “کتایون” را در کارنامه دارد، وی در حوزه های اجتماعی، فرهنگی، هنری و سینمایی قلم می‌زند .