ناآرامی در سراوان؛ در سیستان و بلوچستان چه می‌گذرد؟

به گزارش دیدگاه نیوز ، محمدهادی مرعشی، معاون امنیتی انتظامی استاندار سیستان و بلوچستان گفته است که حادثه روز دوشنبه “دو کشته و شش زخمی” برجای گذاشته است. اما نهادهای ناظر بر وضعیت حقوق بشر در سیستان و بلوچستان می‌گویند تیراندازی روز دوشنبه از سوی نیروهای امنیتی به سوی رانندگان و سوخت‌بران در منطقه مرزی سراوان تاکنون دستکم “۱۰ نفر کشته و ۵ نفر زخمی” برجا گذاشته است. اما برخی از منابع محلی می‌گویند “ده‌ها” نفر در این حادثه کشته شده‌اند.

گزارش‌هایی هم از بازداشت شماری از معترضانی تجمع روز (سه‌شنبه) در سراوان منتشر شده است.

سال‌های پس از تاسوکی

وضیعت در استان سیستان و بلوچستان که یکی از محرومترین استانهای ایران است به یک روایت، به بعد و قبل از “واقعه تاسوکی” تقسیم می‌شود.

حدود ۱۵ سال پیش، اعضای گروه “جندالله” که ملبس به یونیفرم پلیس بودند، حدود ساعت ۹ شب در محور زابل – زاهدان در نزدیکی پاسگاه تاسوکی، با برپا کردن ایست بازرسی، به شش خودرو عبوری حمله کردند و ۲۲ نفر را شهید و شمار دیگری را به گروگان گرفتند. چندین مسئول دولتی از جمله مسئول حراست فرمانداری و مسئول حراست امور آب زاهدان، یکی از روحانیون دفتر مقام معظم رهبری در استان جزو شهیدان بودند.

در این واقعه فرماندار زاهدان و ‬معاونش نیز زخمی شدند. پس از این واقعه بی‌سابقه و خبرساز، سیستان بلوچستان، عملا در یک وضعیت اضطراری دائمی فرو رفت.

تازه‌ترین مورد از اعتراضات شهروندان استان، در تازه ترین مورد به تیراندازی به سوی سوخت‌بران معترضی انجامید که برای چند روز پشت گذرگاه‌های مرزی سراوان گیر افتاده بودند و اجازه عبورشان صادر نمی‌شد.

طرح رزاق

جدای از تعداد کشته شدگان و مجروحان این تیراندازی و اعتراض، این درگیری خونین در واقع از یکی از آخرین برنامه‌ اقتصادی دولت در سیستان و بلوچستان پرده برداشته است: “طرح رزاق”.

در استان محروم سیستان و بلوچستان، معیشت روزانه صدها هزار نفر با “سوخت‌بری” گره خورده است. دولت اما این کسب و کار را “قاچاق” می‌خواند – چنانچه “کولبری” در مناطق کردنشین به رسمیت شاخته نمی‌شود. اما سوخت‌بری هم مانند کولبری برای ساکنان بومی منطقه “آخرین راه ارتزاق” است.

مقامات استان اخیرا طرح اقتصادی “رزاق” را به تصویب رسانده که هدفش به گفته مقامات ایجاد جایگاه‌های رسمی فروش سوخت است. دولت می‌گوید این طرح هم جلوی “قاچاق ثروت ملی” را می‌گیرد و هم برای مرزنشینان “سود‌آور” است.

اما عبدالله عارف، مدیر کمپین فعالان بلوچ، می‌گوید “این طرح فقط مشمول ساکنانی می‌شود که تا شعاع ۲۰ کیلومتری مرز زندگی می‌کنند، در حالی که سوخت‌بری کسب و کار فراگیر ساکنان استان است”.

اجرای طرح رزاق، و عدم اعتماد فعالان و ساکنان استان به دولت ، تنها منحصر به همین یک طرح نیست.

توسعه سواحل مکران: نگرانی از جابه‌جایی بومیان بلوچ

در سال‌های اخیر دولت پروژه‌های بزرگتری را در استان کلنگ زده است که یکی از بزرگترین آنها “طرح توسعه سواحل مکران” است.

سواحل مکران در جنوب شرقی ایران و جنوب غربی پاکستان که در طول دریای عمان گسترده شده است، سکونت‌گاه اقلیت بلوچ که اکثریت سنی هستند، است.

دولت می‌گوید هدف “طرح توسعه سواحل مکران” استفاده از “ظرفیت‌های ژئوپلیتیکی” این جغرافیا و و رونق بنادر است، اما بلوچ‌های بومی منطقه می‌گویند در قدم اول آنها ناچار شده‌اند زمین‌هاشان را به دولت واگذار کنند و از منطقه بروند.

این جابه‌جایی جمعیت یکی از نگرانی‌های اصلی اقلیتی است که هم از تبعیض‌ها ناراضی‌اند و هم در مدیریت منطقه خودشان نقش چندانی ندارند.

عبدالله عارف می‌گوید شهروندان نگرانند که مانند منطقه آزاد چابهار، بلوچ‌ها باز هم ناچار به ترک سرزمین و خانه‌شان شوند.

این جابه‌جایی جمعیت اما مختص اجرای طرح‌های اقتصادی نیست، در مناطق بیابانی، بحران محیط زیست از جمله خشکسالی و کمبود آب، بسیاری از روستاهای استان را خالی‌ از سکنه کرده است.

مانور نظامی در جنوب شرقی ایران و مرز با پاکستان

در عین حال، گزارش نهادهای حقوق بشری از جمله عفو بین‌الملل در سال ۲۰۰۸ نیز نشان می‌دهد نگرانی از خلع ید از سرزمین‌های آبا و اجدادی، عرضه مشوق‌ها برای کوچ کردن به نقاط دیگر بیش از دو دهه‌ است که ادامه دارد، به ویژه پس از شورش‌های سال ۱۳۷۲ زاهدان که پس از تخریب یک مسجد سنی در مشهد روی داد.

علاوه بر این، شکل دادن به مناطق اقتصادی و مهیا ساختن شرایط برای تجارت بین‌المللی از جمله برای حضور هند در منطقه آزاد چابهار، نیازمند تامین “امنیت” است. اما در عمل، به نظر می‌رسد بین دولت و اقلیت بلوچ و سنی بر سر مفهوم امنیت تفاهم وجود ندارند.

نظامی‌گری در منطقه؛ وضعیت اضطراری دائمی

پس از واقعه تاسوکی اوضاع در سیستان بلوچستان هرگز به حالت سابق بازنگشت. در آن زمان، حس غافلگیری و بهت‌زدگی در واکنش مقامات وقت مشهود بود.

بدین ترتیب عملا از میانه دهه‌ هشتاد استان در یک وضعیت آماده باش دائمی قرار گرفت و به مرور مدیریت امنیتی مرزهای جنوب شرق کشور به سپاه پاسداران واگذار شد. در این سال‌ها ارتش و سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به طور دائم مشغول برگزاری رزمایش بود.

احمدعلی موهبتی در نشست با سران طوایف سیستان و بلوچستان با بیان اینکه دشمنان درصدد به خطر انداختن امنیت سیستان و بلوچستان هستند و برای این هدف شوم دست به هر کاری می‌زنند، اظهار داشت: دشمنان نظام از این روند به شدت عصبانی هستند و طرح و برنامه‌های مختلفی را برای توقف و جلوگیری از توسعه استان بکار می‌گیرند.

وی با اشاره اینکه در حوادث اخیر سراوان عده‌ای تحت تأثیر اخبار جعلی رسانه‌های معاند قرار گرفتند، افزود: اکنون در فضایی هستیم که عقلانیت حاکم نیست بلکه احساسات و هیجان غلبه دارد، باید جوانان خود را مراقبت کنیم که احساساتی وارد بازی دشمن نشوند.

استاندار سیستان و بلوچستان افزود: اگر خدای نکرده اتفاق ناخوشایندی بیفتد، خشک و تر، شیعه و سنی، اصولگرا و اصلاح طلب و مردم و مسئولان باهم می‌سوزند، دشمن در حال آتش اندازی است و ما نباید بی‌تفاوت باشیم باید هوشیار باشیم و مردم قوم خود را هوشیار کنیم.

دیدگاه نیوز را در شبکه های اجتماعی دنبال کنید

امیر حیدری

سردبیر خبر روز، بیش از 16 سال است که در زمینه های تخصصی طراحی، توسعه، بهینه سازی و سئوسازی وب فعالیت می کند. وی از سال ۱۳۸۷ فعالیت خبری خود را در حوزه اخبار تکنولوژی آغاز کرده و از سال ۱۳۹۳ در حوزه های سیاسی، اجتماعی، اقتصادی شروع به فعالیت مستمر خبری کرده است. وی عضو هیئت مدیره شرکت رایسام نیز می باشد.