ایران، بازنده اصلی بحران قره‌باغ

کیومرث یزدان پناه – دیدگاه نیوز / یکبار دیگر دچار خطای راهبردی و محاسباتی در سیاست های منطقه ای شدیم و در یک غلفت نابخشودنی یکی از همسایگان موثر در شمالغرب کشور را از دست دادیم.

طبق نقشه جدید، ایران دیگر ۱۵ همسایه ندارد بلکه با فاصله گرفتن ارمنستان، ایران ۱۴ همسایه خواهد داشت و علاوه بر واگذاری نتیجه بازی به رقبا، ستون ژئوپلیتیکی خود را در شمالغرب، از دست داد.

موضعگیری عجولانه و بدون پشتوانه فکری ایران در قبال بحران قره باغ، نتیجه را به ضرر ایران رقم زد و پایان این مخاصمه غم انگیز، نشان داد که آنکارا و مسکو، اساسا نقشی برای تهران در مسائل مهم منطقه قائل نبوده و نیستند، بلکه کاملا برخلاف منافع ملی و امنیت ملی ما تصمیم می گیرند.

توافق اخیر درخصوص قره باغ همه را در برابر امر واقع، قرار داد. براساس متن توافق حاصله و نقشه‌ای که منابع روسی منتشر کرده اند، ژئوپلیتیک مرزی ایران را در منطقه حساس شمالغرب، دستخوش تغییر کرده و مرز مشترک با ارمنستان را با کریدوری که نخجوان را به قره باغ وصل می‌کند، کان لم یکن نموده است.

وقوع چنبن اتفاق تلخی علاوه بر پیامدهای فوق، پای سازمان ناتو که ترکیه عضو اصلی آن بوده را به بیخ گوش مرزهای ما باز می کند.سازمانی که مدتها به دنبال معبری ژئوپلیتیک برای سلطه بر دریای خزر بود و این مهم با ایجاد معبری فوق ارزشمند در مرز با ایران برای ناتو فراهم شد.

نکته حساس بعدی شیوه مدیریت رودخانه ارس در این محدوده است که قطعا برای ایران دشواری هایی را در پی خواهد داشت

همه اینها در حالی است که اساسا این درگیری‌ها در محدوده مرزی ایران در جریان بوده و قره باغ هیچ مرز مشترکی با روسیه و ترکیه ندارد وامنیت ملی و ژئوپلیتیک مرزی ایران به شدت متاثر از این بحران است

متاسفانه پس از گذشت سه دهه از عمر این بحران، سیاست خارجی اخیر ایران در قبال قره باغ و مدیریت این بحران فاقد پویایی و تاثیرگذاری لازم بوده و نتیجه این‌ بی توجهی این می‌شود که دو طرف فرصت طلب، یعنی ترکیه و روسیه ژئوپلیتیک منطقه را در راستای منافع خود تغییر می‌دهند تا در نفوذ و استمرار ژئوپلیتیکی ایران اختلال ایجادکنند. یکی از همسایگان موثر ما را حذف می کنتد و با تاسف هر چه تمام، وسط این حجم از تحولات معنادار، ایران صرفا استقبال می‌کند و می‌پذیرد!

بنابراین در سایه چنین وضعیتی، برآیند کلی و راهبردی جنگ اخیر قره باغ، نه فقط تثبیت موقعیت ریش سفیدی و کدخدا منشی روسیه در منطقه قففاز، بلکه حضور سخت و نرم و پرقدرت ترکیه در قفقاز جنوبی و تثبیت موقعیت متغیر اسرائیلی در این منطقه را در پی داشته که تمام این متغییرها ضد منافع ملی و امنیت ملی ایران می باشند.

واقعیت امراین است که آزادسازی اراضی آذربایجان با ناشی گری هر چه تمام تر، منجر به نادیده گرفته شدن جایگاه منطقه ای ایران در ابعاد مختلف گردید.

رفتار ترکیه نفرت برانگیز بود،اما براساس منطق روابط منطقه ای، خرده‌ای بر ترکیه وارد نیست،زیرا هم رقیب منطقه‌ای ایران است و هم در تفکرات افراطی و غلط اندر غلط اردوغان گرفتار شده است!

اما در میان چنین وضعیتی ماهیت سیاست‌ورزی خردمندانه ما به شدت زیر سوال رفته است که ظاهرا در حوزه سیاست خارجی فعلی و نهادهای تصمیم ساز امریکا زدگی، بیش از حد و تمرکز تمام انرژی بر مساله امریکا ما را دچار غفلت های مرگبار در پیرامون،نزدیک و همسایگان ما نموده است

لذا استنباط جامعه ایرانی این است که تداوم تنش ایران با غرب و نیاز به همراهی با روسیه چنان مماشات و اغماضی را در قبال مسکو بر سیاست خارجی تحمیل کرده که برآیند آن می‌رود تا سهمگین‌تر از پیامدهای تنش با آمریکا و اروپا باشد و همچنین سیاست چشم پوشی بر برخی رفتارهای همسایگان فرصت طلب، آنها را بشدت نسبت به ایران گستاخ کرده است.

ترکیه از شمال آفریقا گرفته تاسوریه و قفقاز با روسیه اختلاف و تنش دارد؛ اما این تنش‌ها به شکلی ماهرانه مدیریت می‌شود؛ نه روابط اقتصادی لطمه می‌خورد که توسعه هم پیدا می‌کند و نه مناسبات سیاسی و نظامی آسیب می‌بیند که ترکیه اس ۴۰۰ خود را هم می‌خرد و روابط سیاسی هم هر روز عمق بیشتری پیدا می‌کند
لذا در سه حوزه ژئوپلیتیکی فوق علی رغم اختلافات،می‌نشینند و تقسیم غنایم می‌کنند و مشترکا هر کدام منافع خود را تامین ‌می‌کند.

در نتیجه اتفاق تلخ جدایی مرز ایران با ارمنستان نشان داد که به ورطه ضعف نگرشی ساختاری در حوزه سیاست‌ورزی ملاحظه کارانه ای گرفتار شده ایم که استمرار این رویه منجر به انزوای ژئوپلیتیکی بیشتر و احساس محاصره شدید خواهد شد.

به نظر، ایران بایدبه سازه قدرت موثر منطقه ای برگردد و با صدور بیانیه ای رسمی، مرزبندی اخیر در نوار شمالغربی خود را رد نموده و مبتنی بر واقعیت های ذاتی منطقه و منافع و امنیت ملی خود تصمیم بگیرد.

دیدگاه نیوز را در شبکه های اجتماعی دنبال کنید

امیر حیدری

سردبیر خبر روز، بیش از 16 سال است که در زمینه های تخصصی طراحی، توسعه، بهینه سازی و سئوسازی وب فعالیت می کند. وی از سال ۱۳۸۷ فعالیت خبری خود را در حوزه اخبار تکنولوژی آغاز کرده و از سال ۱۳۹۳ در حوزه های سیاسی، اجتماعی، اقتصادی شروع به فعالیت مستمر خبری کرده است. وی عضو هیئت مدیره شرکت رایسام نیز می باشد.