آیت‌الله مرعشی با کار در برنج‌کوبی جلوی غارت منابع علمی جهان اسلام را می‌گرفت

به گزارش خبرنگار فرهنگی دیدگاه نیوز، آیین گرامیداشت آیت‌الله العظمی سیدشهاب‌الدین مرعشی نجفی عصر روز یکشنبه – ۲۲ آبان ۱۴۰۱- در مرکز همایش‌های بین‌المللی کتابخانه ملی ایران توسط انجمن آثار و مفاخر فرهنگی ایران برگزار شد. در این مراسم همچنین از کتاب «زندگی‌نامه و خدمات علمی و فرهنگی آیت‌الله العظمی نجفی مرعشی» رونمایی شد. 

محمدمهدی اسماعیلی در پیامی تصویری به این آیین گفت: حضرت آیت‌الله مرعشی نجفی از افراد بزرگ فقهی دوران ما بودند و تلاش شبانه روزی داشتند. ایشان در کنار ویژگی‌های فقهی، اخلاقی و اصولی به شدت مردمی بودند و در یک‌دوره ویژه به لحاظ ارتباط فراگیری که مرجع تقلید می‌تواند با جامعه برقرار کند، قرار داشتند.

آیت الله مرعشی جلوی غارت منابع علمی جهان اسلام را می گرفت

او افزود: اگر به شرایط دوره حیات ایشان مخصوصا سال‌های اول که مقارن با حضور قوی استعمار در کشورهای اسلامی مخصوصا در عراق و شامات است دقت کنیم متوجه کار بزرگ صیانت از مرزهای علمی و فرهنگی از جانب وی می‌شویم.‌ ایشان در اوج تنگدستی با کار شبانه روزی در کارخانه برنج کوبی و با اجیر شدن برای اقامه نماز و روزه و کارهایی از این دست و با حداقل درآمدها تلاش می‌کردند جلوی غارت منابع علمی جهان اسلام و پیروان اهل بیت(ع) را بگیرند.

او افزود: ایشان با مرارت و تلاش بسیار برای اینکه جلوی فروش یک‌دوره کتاب به خارجی‌ها را بگیرد و برای اینکه هزینه‌های آن را تامین کند سختی‌های زیادی را پشت سر گذاشته است. ما در جمهوری اسلامی ایران باید به معرفی چنین الگوهایی بپردازیم و نسل امروز ما باید بدانند این مواریث ارزشمند همانند کتابخانه مرحوم آیت‌الله مرعشی نجفی با چه مشکلاتی به وجود آمده است و اگر این مشکلات، مستند نبود خیلی سخت می‌شد باور کرد که یک انسان با چنین سختی‌هایی به این حوزه ورود کرده تا برای نسل فعلی و آینده، مواریث فرهنگی را حفظ کند.

شالویی: خاطره ای از دهه ۶۰

در بخش دیگر این مراسم محمود شالویی، رئیس انجمن آثار و مفاخر فرهنگی به سخنرانی پرداخت و گفت: من در دهه شصت این توفیق را داشتیم که آن عالیقدر را از نزدیک بارها و بارها ببینیم. در سال‌های دهه شصت که در حوزه علمیه قم بودیم در یکی از شب‌ها در حجره‌ای به اتفاق دوستان صحبت شد که چرا برخی مدارس یا طلاب مدرسه‌ها حضوری چشمگیر همانند برخی دیگر از مدارس ندارند یا نسبت به برخی سخنانی گفته می‌شد که مناسب نبود. فردای آن روز که صبح جمعه‌ای بود به منزل مرحوم آیت‌الله نجفی مشرف شدیم خدمت ایشان رسیدیم، ما سه نفر که شب قبل بحث کرده بودیم به علاوه دو نفر دیگر آنجا بودند. دوست ما که سن و سال بیشتری داشت فرمود ما را نصیحتی بفرمایید که ایشان فرمودند غیبت نکنید. دوست دیگر گفت نصیحتی دیگر کنید که فرمود همین نصیحت کافی است. بنده هم گفتم من را هم نصیحت کنید که با عصبانیتی فرمود چند بار بگویم مگر شما طلبه امام زمان نیستید پس چرا در حجره‌ها به جای اینکه درس بخوانید غیبت می‌کنید و آن هم غیبت علما. ایشان گفتند بنده با چشمانم دیدم کسانی‌که اهل غیبت هستند چگونه از دنیا می‌روند بنابراین بترسید. بعد متوجه شدیم این سخنان مربوط به حرف‌های شب قبل ما بود لذا برای ما حتی سؤال است که ایشان چگونه این مسائل را متوجه می‌شدند و به این نکات اخلاقی توجه داشتند. 

او اضافه کرد: ما هنوز از کتابخانه عظیمی که مرحوم آیت‌الله مرعشی نجفی ساخته‌اند بهره کافی را نبرده‌ایم لذا امیدواریم خداوند به ما توفیق دهد این افراد بزرگ در تفکر و اندیشه و ادب کشور را به بهترین نحو ممکن درک و به عموم مردم جامعه معرفی کنیم. همچنین از سازمان اسناد و کتابخانه ملی که در برگزاری این مراسم ما را یاری دادند تشکر می‌کنیم.

حداد عادل: نامه آیت الله نجفی به سعید نفیسی؛ نقدی محترمانه و مودبانه

غلامعلی حداد عادل رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی هم در این مراسم بیان کرد: آیت‌الله مرعشی نجفی در نامه‌ای، مطالبی که سعید نفیسی در کتاب احوال و اشعار فارسی شیخ بهایی به آن اشاره نکرده یا برخی موارد که اشتباه بوده را به اطلاع وی می‌رساند و اطلاعات مفصلی در اختیار او قرار می‌دهد.

رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی اظهار داشت: نامه‌ مرحوم آیت‌الله مرعشی نجفی به سعید نفیسی را نخستین بار در مجله شهاب خواندم که به لطف سیدمحمود مرعشی نجفی، شماره‌های این مجله به فرهنگستان زبان و ادب فارسی می‌رسد. یکی از این شماره‌ها در سال ۱۳۸۸ منتشر شده و این نامه در آن ذکر شده است.

رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی افزود: سیزده سال قبل که این نامه را خواندم خیلی تحت تاثیر قرار گرفتم. اهمیت این نامه را باید با توجه به شرایط خاص سیاسی و اجتماعی ایران در موقع نگارش آن درک کرد.

وی گفت: این نامه در سال  ۱۳۱۷ نوشته شده که سال اوج قدرت رضاخانی است یعنی از هر جهت وی بر اوضاع ایران مسلط شده و دیگر تظاهر به دینداری که مربوط به اوایل حکومت بوده را کنار گذاشته و کشف حجاب را ترویج کرده و با علما و حوزه‌ها در افتاده و تضاد و تقابل وسیعی بین حوزه و دانشگاه به وجود آمده است.

حداد عادل بیان کرد: مرحوم سعید نفیسی که کمابیش هم سن و سال مرحوم آیت‌الله مرعشی نجفی بوده از حیث خاستگاه اجتماعی و تحصیلات هیچ نسبتی با حوزه و آیت‌الله مرعشی نجفی نداشته است.

رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی  خاطرنشان کرد: نفیسی از جمله کسانی است که در ۱۴ سالگی برای تحصیلات دبیرستانی به اروپا رفته و یک سال در سوئیس و چند سال در پاریس تحصیل کرده و کاملا با فضای غرب خو گرفته و به زبان‌های مختلف فرانسه، ایتالیایی، روسی، آلمانی و عربی تسلط داشته و به ایران هم که آمده مشغول انواع فعالیت‌ها بوده و شرح حال مفیدی از وی را می‌توان در جلد دوازدهم دانشنامه فرهنگ و ادب فارسی که به همت اسماعیل سعادت منتشر شده را ملاحظه کنید.

حداد عادل گفت: نفیسی از پرکارترین اساتید دانشگاه تهران بود که در دورانی که بنده در دانشگاه تهران در رشته فیزیک درس می‌خواندم ایشان را دیده بودم. به یاد دارم که به اندازه‌ای فرنگی مآب بود که در دوره‌ای که همه کراوات می‌زدند وی پاپیون می‌زد، اما همین شخص کتابی با عنوان احوال و اشعار فارسی شیخ بهایی می‌نویسد و آیت‌الله مرعشی نجفی این کتاب را مطالعه و نامه مفصلی به سعید نفیسی می‌نویسند.

رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی توضیح داد: آیت‌الله مرعشی نجفی در شروع این نامه با الفاظ محترمانه می‌فرمایند «پس از طی مراتب مراسم در باب اخلاص به عرض شریف می‌رساند چند روز قبل یکی از دوستان کتابی در زمینه شیخ بهایی به حقیر ارائه داد و یک‌دوره سیری در آن شد که الحق رنج بسیاری برده‌اید و یادگاری از شما مانده، اما به پاره‌ای مطالب برخوردم که لازم بود اشاره‌ای درباره آن داشته باشم»

وی افزود: آیت‌الله مرعشی نجفی مطالبی که نفیسی به آن اشاره نکرده یا برخی موارد که اشتباه بوده را به اطلاع وی می‌رساند و اطلاعات مفصلی در اختیار ایشان قرار می‌دهد.

حداد عادل گفت: آیت‌الله مرعشی نجفی در پایان‌ نامه می‌نویسند « در صفحه ۵۵ کتاب به کلماتی در خصوص برخی علما برخوردم که خدمات ارزنده‌ای در فقه و ریاضیات و رجال ارائه داده‌اند و شهره آفاق هستند» ایشان تذکری جدی و محترمانه به نفیسی می‌دهد که «حیف است قلم محقق به اینگونه الفاظ درباره اینگونه افراد آلوده شود چون مقام تاریخ نویسی با نقد متفاوت است». در پایان نامه هم می‌فرماید «خدا را شاهد می‌گیرم از این عرایض غرضی نبود، اما حیف است که با وجود سرکار که از تاریخ‌نگاران این عصر هستید مناقشه‌ای شود اما انسان جایزالخطا است»

رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی توضیح داد گفت: نتیجه‌گیری بحث بنده این است که از این نامه، فرهنگی بودن این روحانی بزرگوار نشان داده می‌شود. هر مرجعی به صفتی ممتاز بوده لذا باید بتوان گفت خصوصیت آیت‌الله مرعشی نجفی، فرهنگی بودن ایشان است.

وی اظهار داشت: در آن دوره که دو طایفه حوزوی و دانشگاهی به هم بدبین بودند، آیت الله مرعشی نجفی کتاب شخصی همانند سعید نفیسی را می‌خواند و این نشان می‌دهد کار ایشان فقط گردآوری کتاب نبوده بلکه به خواندن کتاب هم علاقه داشته است. وی در نگارش مطلب ادب زیادی هم به خرج می‌دهد و هیچگاه به صورت صریح سعید نفیسی را مورد هجمه قرار نداده و این هم نشانه ادب و تقوای ایشان است.

حداد عادل بیان کرد: ما دو درس بزرگ باید از این نامه آیت‌الله مرعشی نجفی بگیریم. یکی اینکه این دیواری که دیگران مایل هستند بین حوزه و دانشگاه کشیده شود را به رسمیت نشناسیم، دوم اینکه نقد باید منصفانه و مودبانه باشد.

رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی تصریح کرد: امروز رابطه حوزه و دانشگاه بسیار بهتر از گذشته شده، اما دست‌هایی فعال هستند تا این دو را در مقابل هم قرار دهند لذا باید از این نامه درس گرفت چراکه راه را به ما نشان می‌دهد.

آیت الله استادی: آیت الله مرعشی نجفی بسیار خوش برخورد بود

آیت‌الله رضا استادی، عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم،دیگر سخنران این همایش در پیامی تصویری گفت: مرحوم آیت‌الله مرعشی نجفی ۷۰ سال در حوزه علمیه تدریس داشته و شاید یکی از اولین افرادی است که با دانشگاهیان ارتباط داشته و بسیاری از دانشگاهیان با ایشان تماس می‌گرفتند چون غیر از مباحث حوزوی اطلاعات زیادی در زمینه کتابشناسی و نسخه‌شناسی داشتند لذا دانشگاهیان در کتاب‌های خود از آن استفاده می‌کردند. از سوی دیگر کمتر کتابی در ۷۰ سال اخیر وجود دارد که از کتابخانه ایشان استفاده نکرده باشد و هر کسی هم نسخه‌ای لازم داشت، مرحوم آیت‌الله مرعشی نجفی با سخاوت آن را در اختیار این افراد قرار می‌دادند.

او افزود: اولین کار گروهی که در قم انجام شد، کاری بود که آیت‌الله العظمی بروجردی پیشنهاد آن را داد که پیشنهاداتی درباره وسایل‌الشیعه بود و کار گروهی دوم هم «احقاق الحق» برای تقریب بین شیعه و سنی بود که تمام فضایل اهل بیت از امام علی(ع) تا امام زمان(عج) با نظارت مرحوم آیت‌الله مرعشی نجفی در آن گردآوری شده که کاری بسیار عظیم بود.

استادی ادامه داد: منزلی که الان در خیابان حرم وجود دارد، همان خانه‌ای است که ۷۰ سال در آن ساکن بوده‌اند و این هم نشانه ساده‌زیستی مرحوم آیت‌الله مرعشی نجفی است. ایشان از حیث خدمات علمی و مردمی جایگاه بسیار بالایی دارند و بسیاری از کسانی‌ که ایشان را از نزدیک می‌شناسند، در جریان هستند که چقدر به فکر رفع گرفتاری‌های مردم و حتی معیشت طلاب بودند و در ۳۰ سال پس از آیت‌الله بروجردی کمک زیادی به طلاب داشتند.

وی خاطرنشان کرد: مرحوم آیت‌الله مرعشی نجفی بسیار خوش برخورد بودند و مانعی برای نزدیکی و مراودات با ایشان وجود نداشت و حتی طلاب معمولی می‌توانستند به راحتی به ایشان نزدیک شوند. گمان نمی‌کنم کسی برای تحقیق و کار خود نیازمند کتابی بوده باشد و وی از ارائه کتاب ابا کرده باشد لذا ایشان یکی از مصادیق احیای معارف اهل بیت(ع) با این کتابخانه عظیم هستند؛ البته همه علمای ما دنبال حفظ میراث اهل بیت(ع) بودند اما شاید هیچکدام به اندازه ایشان این نکته را درک نکردند که اگر لازم بود باید پول هم خرج کرد.