معاملات هم فاز چیست و چه کاربری دارد؟

به گزارش دیدگاه نیوز، روز گذشته خبری درخصوص معاملات هم فاز آمد. معاملات هم فاز (In-Phase Trading) در بازار سهام یکی از ابزار های مهم به منظور رسیدن به کسب بازدهی مطلوب به وسیله کاهش ریسک است.

رط درستی معاملات هم فاز در بازار سهام این است که تحت یک استراتژی خاص و در یک تایم فریم مشخص، برای هر سه ابزار «سهم، شاخص صنعت و شاخص کل» بطور همزمان یک سیگنال خرید یا فروش یکسان صادر شود.

سعید امیرشاکرمی، کارشناس بازار سرمایه درخصوص معاملات هم‌فاز برای دیدگاه نیوز نوشت: موضوعی که معمولا فعالان بازار سرمایه بصورت آگاهانه یا نا خودآگاه آن را رعایت می­کنند. هم فاز بودن اصطلاحی است که معمولا در علم فیزیک و ریاضی کاربرد فراوانی دارد. اصطلاح فاز نشان دهنده میزان اختلاف میان روند تابع های سینوسی شکل در یک بازه زمانی مشخص است.

به‌ عبارتی اگر دو تابع سینوسی را از مبدا معین رسم کنیم نحوه حرکت موج ها را فاز می‌گوییم. حال اگر نقاط حداکثر و حداقل تابع‌ها هماهنگ باشند و سیگنال‌ها یکسان باشند تابع ها در یک فاز هستند. اما اگر نقاط ماکزیمم و مینیمم هماهنگ نباشند و سیگنال‌های متفاوت صادر کنند آنگاه توابع ما خارج از یک فاز هستند.

فرض کنیم بدنبال نقطه ورود مناسب در یک سهم هستیم. طبق قانون فیزیک و موج شناسی شرط اصلی تشخیص فاز، تایم فریم یکسان و واحد اندازه گیری مشابه است. به همین منظور باید در ابتدا تایم فریم دلخواه (می‌تواند از کوچترین واحد یعنی دقیقه تا روز و هفته و ..) خود را برای نمودارهایی که میخواهیم مقایسه کنیم انتخاب کنیم. سپس باید واحد اندازه‌گیری قیمت­‌ها را یکسان‌­سازی کنیم. در این حالت بهترین روش استفاده از لگاریتم و در اولویت بعدی درصد است.

معامله‌­گران معمولا با ترسیم نمودار­های شاخص‌­کل، شاخص صنعت مربوطه و سهام شرکت مربوطه سعی می­‌کنند تا سهام شرکتی را بیابند که بازدهی بیشتر از شاخص کل داشته باشد و در صنعت خود نیز بیش از هم گروهی­‌هایش (شاخص صنعت) بازدهی به‌دست آورده باشد. اگر صدور سیگنال (ورود یا خروج) در سه نمودار شاخص کل، شاخص صنعت و قیمت سهام شرکت همزمان باشد، روند تغییرات به‌صورت هم فاز است در غیر این‌صورت روند تغییرات خارج از فاز یکسان خواهد بود.

بر همین اساس می‌توانیم اصطلاح لیدربودن را به صنعت یا صنایعی اختصاص دهیم که هم فاز با شاخص کل حرکت می­‌کنند و می‌توانند بر روند بازار (شاخص کل) تاثیر منفی یا مثبت بگذارند. در شکل زیر نمودار­های شاخص کل، شاخص صنعت گروه خودرو (به‌ عنوان صنعت لیدر در میان اهالی بازار) و سهم ایران خودرو و همچنین گروه قند و شکر و سهم قند هکمتان به‌عنوان یک شرکت کوچک با شناوری کم را بررسی می­‌کنیم.

نمودار ها بر اساس تایم فریم هفتگی و بازده زمانی ۵ سال اخیر (از سال ۱۳۹۶) بررسی شده‌اند. در شکل اول به منظور مقایسه بهتر سیگنال­‌های ماکزیمیم و مینیمم نمودارها، محور قیمت­‌ها بر اساس لگاریتم استخراج شده است. به کمک مقیاس لگاریتمی، می‌توان اندازه‌های بسیار بزرگ را در ابعاد بسیار کوچکتری نشان داد. این ویژگی لگاریتم باعث می­‌شود تا تغییرات با درصدهای زیاد را راحت‌تر درک و مقایسه کنیم. با توجه به اینکه در بازه ۵ سال اخیر، بازار بورس رشد چند هزار درصدی را تجربه کرده است در ابتدا از لگاریتم استفاده کردیم.

در نقطه ابتدای صعود شتابان اسفند ۱۳۹۸ (خط عمودی مشکی) و اوج بازار (خط عمودی بنفش) یعنی مرداد ۱۳۹۹ کلیه نمودارها هم فاز بودند. به عبارتی در شرایطی که روند صعودی یا نزولی قوی دارد معمولا شرکت‌های کوچک با بزرگ هم فاز هستند و همگی رشد یا سقوط را تجربه می­‌کنند. اما پس از آغاز روند نزولی با وجود آنکه روند‌ها یکسان است ولی فازها اختلاف دارند. با دقت به نمودارها می‌توان مشاهده کرد که گروه خودرو به‌ خصوص سهم ایران خودرو در مقایسه با گروه قند و شکر و به‌ طور مشخص سهم قند هکمتان هم فازی بیشتری با شاخص کل دارد. دلیل این موضوع را می­‌توان بزرگ تر بودن گروه خودرو و ارزش بازار بیشتر شرکت ایران خودرو دانست.

اما این تمام ماجرا نیست. شاید از نظر هم فازی گروه خودرو و سهم ایران خودرو هماهنگ با روند بازار یا به‌ طور مشخص هماهنگ با شاخص کل حرکت می‌کند. اما دلیلی بر کم ریسک بودن یا پربازده تر بودن این سهم نیست.

در شکل زیر به منظور مقایسه بازدهی صنایع و شرکت­‌های فوق به جای لگاریتم از درصد استفاده می‌­کنیم. همانطور که مشخص است در بازده زمانی ۵ سال اخیر شرکت قند هکمتان تقریبا ۲۰۷۵ درصد رشد را تجربه کرده است در حالی که شاخص کل ۱۴۵۴ درصد، شرکت ایران خودرو ۱۴۳۹ درصد شاخص قند و شکر ۱۱۳۰ درصد و شاخص خودرو ۱۰۷۸ درصد رشد را تجربه کرده است. به‌ عبارتی قند هکمتان با اختلاف فاحش بازدهی بهتری نسبت به شاخص کل و سهم ایران خودرو نصیب سهامدارنش کرده است.

سهام ایران خودرو و شاخص کل نیز بازدهی یکسان داشته‌اند. (گویا واقعا خودرو لیدر بازار است). در شکل زیر یک نکته مهم دیگر نیز وجود دارد و آن هم موضوع کم ریسک بودن است. همانطور که مشخص است نوسانات نمودار سهم ایران خودرو از سایر نمودارها به مراتب بیشتر است. موضوعی که نشان می‌دهد معاملات سهم ایران خودرو با ریسک زیادی روبرو است. در نقطه اوج بازار (خط بنفش) درصد رشد قیمت سهام ایران خودرو حدود۶۰۰۰ درصد بوده است در حالی که در حال حاضر به ۱۴۰۰ درصد رشد تقلیل یافته است. به عبارتی حدود ۴۶۰۰واحد از رشد ایران خودرو آب شده است. در این دوره (خط بنفش تا اول آبان۱۴۰۱) رشد شاخص کل از۲۴۰۰ درصد به ۱۴۵۴ درصد (۹۴۶ واحد) تقلیل یافته است. رشد قند هکمتان نیز از ۲۸۰۰درصد به ۲۰۷۵ درصد (۷۲۵ واحد) تقلیل یافته است.

اما نتیجه‌ای که می‌توان بگیریم این است که در دوره ۵ ساله مورد بررسی اگر چه سهم ایران خودرو هم فاز با شاخص کل حرکت کرده است و در نهایت بازدهی یکسانی با شاخص کل داشته است. اما سهمی بسیار پر ریسک همراه با نوسانات شدید و فراوان است. در مقابل قند هکمتان نسبت به ایران خودرو شرکتی کوچک‌تر با شناوری بسیار کمتر است که با وجود آنکه نسبت به ایران خودرو با شاخص کل هم فازی خیلی زیادی ندارد.

اما به مراتب نسبت به ایران خودرو هم کم ریسک‌تر بوده و هم بازدهی بیشتری داشته است. شاخص کل۹۴۶ واحد ،ایران خودرو ۴۶۰۰ واحد و قند هکمتان ۷۲۵ واحد از رشدش را نسبت به نقطه اوج مرداد ۱۳۹۹ از دست داده‌اند.

توضیحات فوق همگی گواه این موضوع است که از نظر بازدهی و کاهش ریسک موضوع هم فاز بودن در بورس ایران کارایی کافی و لازم را ندارد. شاید موضوع دامنه نوسان قیمت، حجم مبنی، دو طرفه نبودن بازار و رانتهایی که در معاملات سهام در ایران وجود دارد از جمله مواردی باشند که کارایی معاملات هم­‌فاز را کاهش داده‌اند.

به‌ عبارتی برای اینکه بتوانیم به بازارهای روز دنیا نزدیک شویم و بخواهیم از ابزارهای بازارهای بین الملل استفاده کنیم در ابتدا باید زیر ساخت­های لازم را فراهم کنیم. مشکل بازار بورس ایران استراتژی معاملات نیست. بورس ایران مشکلات ساختاری دارد که باید ابتدا آنها را رفع نمود تا بتوان از ابزارها و استراتژی­‌های روز دنیا استفاده کنیم. بنظر بهتر است ابتدا بدنبال بهبود شرایط اقتصادی کشور و بورس باشیم تا بتوانیم اعتماد عمومی از دست رفته نسبت به بورس را احیا کنیم.