فیلمسازی سلوک شخصی نیست

به گزارش دیدگاه نیوز از ستاد خبری سی و نهمین جشنواره بین المللی فیلم کوتاه تهران، مجید شیخ انصاری در نشست تخصصی ژانر(گونه)، فرم، سبک، تفاوت‌ها و تشابه‌ها اظهار داشت: زمان تجدیدنظر در برخی مفاهیم فیلمسازی به ویژه فیلم کوتاه که به طور سنتی وجود داشته، رسیده است. زمانی رجوع به دانش سینمایی لازم نبود و فیلمساز می‌توانست موفق شود ولی امروزه فیلمسازی بدون دانش سینمایی امکان ندارد.

وی افزود: امروز باید فراموش کرد که فیلمسازی یک سلوک شخصی است، در غیر این صورت در یک دستگاه رسمی (فرمال)، سبکی و همگانی (ژنریک) عمل می‌کنید که به آن آگاه نیستید و دست و پا شکسته عنوان می شود. در نهایت هدف معین، حاصل نمی‌شود و جملاتی از برخی از فیلمسازان می شنویم مبنی بر اینکه مفهوم فیلم مرا کسی نفهمید یا مافیای پخش نگذاشت فیلمم نمایش داده شود.

این مدرس و فیلمساز ادامه داد: در هر اثر هنری اجزایی وجود که به دلیل رابطه با هم، کل اثر را خلق می‌کند و آن اثر، یک مقصود معین دارد. در غیر این صورت بی‌معنی خواهد بود. مثلا، سیستم، متشکل از مجموعه اجزایی است که با هم ارتباط برقرار کرده و هدف مشخصی را دنبال می‌کنند. گونه (ژانر) و دسته‌بندی نیز بر اساس یک شکل (فرم) و محتوای خاص ارائه می‌شود و شکل همچون یک سیستم تلقی می شود.

شیخ انصاری درباره شکل (فرم) گفت: فرم معمولا در هنرهای زمان‌مند وجود دارد؛ هنرهای زمان‌مند، هنرهایی هستند که درک آنها نیاز به زمان دارند مانند شعر، موسیقی، کتاب و مانند آن، حتی ممکن است زمان استفاده از این هنرها منقطع باشد و زمانی هم پای پیوستار در میان باشد. اگر این موضوع را در سینما لحاظ کنیم، می‌توانیم به معنای درستی از فرم دست پیدا کنیم. فرم اجزایی دارد که در نهایت کل را تشکیل می‌دهد. 

وی ادامه داد: مخاطب سینما در یک فیلم، زیرسیستم‌های روایی مانند طرح شخصیت، تشبیه، فضا، زمان و مکان داستان و زیرسیستم‌های سبکی مانند نور، صدا و فیلمبرداری را درک می‌کند. وقتی با احساستان چیزی را می‌بینید، یک زیرسیستم سبکی می‌بینید ولی وقتی فیلم تماشا می‌کنید، پس از پایان آن، داستان فیلم در ذهن شما خلق شده که قابل مشاهد نیست و در ذهن شماست.

عضو هیأت علمی دانشکده سینما و تئاتر دانشکده هنر افزود: عناصر فرمال شامل عناصری است که در کنار هم باعث خلق یک فیلم می شود. همچنین میزانسن (تنظیم صحنه)، روایت، تدوین و صدا از دستگاه های قواعد فیلمسازی و فرم فیلم را تشکیل می‌دهند.

شیخ انصاری با تاکید بر سه حوزه فیلمساز، فیلم و تماشاگر ادامه داد: برای یک فیلمساز قراردادها و سر وکارش با ملاحظات، سبکی مهم است. وقتی به عنوان یک مخاطب فیلمی را می‌بینید، لزومی ندارد ژانر و سبک آن را بشناسید و در فیلم ملاحظات فرمال مورد نظر است و تماشاگر هم با قرارداد و قواعد فیلم‌بینی که دارد با ملاحظات ژنریک طرف است. ژانر، دسته‌ای از آثارند که به واسطه سبک، فرم یا محتوای به خصوص مشخص می‌شوند. در مورد انتظارات تماشاگر نیز فیلمساز باید به انتظارات ژنریک مخاطبان پاسخ دهد. انتظارات ژنریک شامل داستان، پلان، شخصیت خاص، حال و هوا، مکان و ستینگ (تنظیم) است که برخی غلبه دارد. اگر بخواهیم دسته بندی ژانر داشته باشیم نباید سراغ ملاحظات سبکی برویم بلکه باید به سمت ملاحظات ژنریک برویم.

وی ادامه داد: اگر فیلمسازی را به عنوان یک حرفه انتخاب می‌کنید، مفاهیم باید به صورت حرفه‌ای دیده شود ولی زمانی فیلم، ابزار بیانی است. در هر دو قالب، دانش سینمایی به شما کمک می کند که در هر دو حوزه موفق شوید. خوب است در آموزش سینما هم تجدید نظر شود. این نکته مثبتی است که انجمن سینمای جوانان ایران در دانش سینمایی از دید مخاطب نیز توجه می‌کند. باید به دانش سینمایی برای هدف و مقصود سینمایی بهینه مجهز شویم.

این استاد دانشگاه افزود: استفاده از امکانات ژنریک در فیلم اول قابل توجه است و وقتی انتظارات هدف را می شناسید، اگر هم بخواهید خلاف آن عمل کنید، نمی توانید. چون وارد انتظارات ژنریک می‌شوید. در فیلم کوتاه فرصت برای بیان مفهوم و مقصود کم است؛ از این رو آشنایی با انتظارات ژنریک مخاطب بسیار به شما کمک می‌کند و باید به دانش سینمایی رجوع کنید.

سی‌ونهمین جشنواره بین‌المللی فیلم کوتاه تهران به دبیری مهدی آذرپندار تا دوم آبان ۱۴۰۱ ادامه دارد.