مکران، قطب سوم پتروشیمی ایران/ تحولی در صنعت و اشتغال‌زایی ملی

به گزارش خبرنگار اقتصادی دیدگاه نیوز، طرح توسعه چابهار به‌عنوان قطب سوم پتروشیمی ایران پس از قطب‌های عسلویه و ماهشهر در منطقه مکران در جنوب شرقی ایران و در محدوده دریای عمان در استان سیستان و بلوچستان، با هدف جلوگیری از خام‌فروشی و تکمیل زنجیره ارزش در حال اجراست.

منطقه‌ای که با توجه به دسترسی به دریای عمان و آب‌های آزاد بین‌المللی و نزدیکی به بازارهای هدف از جمله چین، هند و شرق آسیا به‌عنوان سومین قطب پتروشیمی ایران در دستور کار قرار گرفته است و با ایجاد آن افزون بر درآمدزایی و رشد اقتصادی، شاهد افزایش رونق و اشتغال‌زایی در جامعه محلی نیز خواهیم بود.

بهره گیری اقتصادی از این منطقه پیش از پیروزی انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۳ با اختصاص ۲ هزار هکتار از اراضی چابهار برای سرمایه‌گذاری مصوب شده بود اما در آن زمان اقدامی انجام نشد.

درنهایت پس از ابلاغ دستور رهبر معظم انقلاب مبنی بر توسعه سواحل مکران، هیات دولت در بهار سال ۱۳۹۰ و در سفر استانی کابینه وقت به استان سیستان و بلوچستان مصوب کرد تا سومین قطب پتروشیمی کشور در منطقه آزاد چابهار، در مکانی که سابق بر این توسط وزارت نفت جانمایی شده بود، تاسیس شود.

در پاییز همان سال تفاهم‌نامه‌ای بین وزرای وقت دفاع و نفت امضا و مقرر شد وزارت دفاع از طریق شرکت سرمایه‌گذاری تجاری شستان، توسعه این منطقه را بر عهده بگیرد. پس از این مصوبه، شرکت توسعه پتروشیمی نگین مُکران به‌عنوان متولی توسعه و ایجاد سومین قطب صنعت پتروشیمی کشور در منطقه آزاد چابهار با نام «شهرک پتروشیمی مُکران» تأسیس و سال ۱۳۹۴ کار خود را آغاز کرد.

ساخت ۶ واحد بزرگ پتروشیمی شامل پنج واحد GTX (تبدیل گاز متان به محصولات با ارزش افزوده بالاتر) و یک واحد اوره و آمونیاک و ۲۲ واحد پتروشیمی کاربردی در ادامه زنجیره پیش‌بینی شده در فاز نخست شهرک پتروشیمی مکران برنامه ریزی شده است.

در مجموع با احتساب فراهم کردن زیرساخت‌ها، حدود ۲۰ میلیارد یورو در شهرک پتروشیمی مکران سرمایه‌گذاری خواهد شد که بالغ بر ۲۰ هزار اشتغال مستقیم ایجاد می‌کند؛ یکی از اقدام های توسعه‌دهنده اصلی شهرک پتروشیمی مکران، به کارگیری نیروهای بومی است؛ به طوری که سقف نیروی کار شاغل در این شهرک پتروشیمی از پنج هزار نفر عبور کرده که بیش از ۵۰ درصد این افراد از جامعه بومی به کارگیری شده‌اند.

همچنین تا کنون حدود ۱۰ میلیارد یورو پروژه جاری در هاب سوم پتروشیمی ایران با هدف ساخت مجتمع‌های پتروشیمی و تکمیل زنجیره ارزش گاز متان سرمایه‌گذاری شده به طوریکه در پایان تکمیل فازهای شهرک پتروشیمی دیگر شاهد خام‌فروشی محصولات پتروشیمی نخواهیم بود.

در فاز نخست شهرک پتروشیمی مکران، شرکت سرمایه‌گذاری تجاری شستان در یک واحد GTX به نام پتروشیمی بدرشرق و تأمین یوتیلیتی، هلدینگ باختر در ۲ واحد GTX به نام کیمیا صنعت مبنا، هلدینگ گسترش انرژی پاسارگاد در پتروشیمی سینا و یک واحد GTX سرمایه‌گذاری خواهند کرد؛ برآورد شده است که با تکمیل این پنج طرح حدود ۸ تا ۹ میلیارد یورو سرمایه‌گذاری در مجموعه انجام می‌شود.

پس از راه‌اندازی یوتیلیتی واحدها شامل آب، برق، بخار و سایر سرویس‌های جانبی توسط شرکت توسعه پتروشیمی نگین مکران، دو واحد متانول هلدینگ باختر به‌عنوان نخستین واحدهای تکمیل شده این شهرک در تابستان ۱۴۰۴ وارد مدار تولید می‌شوند.

تجربه‌ ساخت شهرک پتروشیمی مکران در چابهار که به هاب سوم پتروشیمی کشور موسوم شده نخستین تجربه توسعه‌دهندگی مجموعه پتروشیمی توسط بخش خصوصی در یک منطقه آزاد است.

شرکت توسعه پتروشیمی نگین مُکران، توسعه دهنده زیرساخت‌های صنعتی و غیر صنعتی شهرک پتروشیمی مکران است که ۱۲ پروژه زیرساختی را درحال اجرا داشته و مقدمات تولید در این شهرک را مهیا می‌کند.

هم‌اکنون شرکت سرمایه‌گذاری تجاری شستان با مدیریت شرکت پتروشیمی بدر شرق، هلدینگ باختر با مدیریت شرکت کیمیا صنعت مبنا، هلدینگ گسترش انرژی پاسارگاد با مدیریت شرکت گسترش صنایع شیمیایی سینا در فاز نخست شهرک پتروشیمی مُکران فعال هستند.

شمار طرح‌های سرمایه گذاری و زیرساختی شهرک پتروشیمی ۱۸ طرح است و از این تعداد هفت طرح در حوزه پتروشیمی با مشارکت شرکت‌ها و هلدینگ‌های سرمایه‌گذاری در این شهرک به مساحت یک هزار و ۲۶۰ هکتار در دست اجرا است.

مجتمع‌های پتروشیمی که در شهرک پتروشیمی مُکران ایجاد می‌شوند همگی از سوی بخش خصوصی احداث خواهند شد. به دلیل بازگشت بالای سرمایه در صنعت پتروشیمی، همچنین مزیت دسترسی به بازارهای کشورهای هند، پاکستان، چین و کشورهای دور و نزدیک، مشوق‌های مطلوب سرمایه‌گذاری در این منطقه برای سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی در نظر گرفته شده است.

بر این اساس، طبق تبصره بند (ب) ماده (۱) قانون هدفمند کردن یارانه‌ها، تخفیف پلکانی تا ۳۰ درصد با انعقاد قرارداد بلندمدت برای واحدهایی که قادر به تأمین مواد اولیه واحدهای پتروشیمی داخلی (تولیدکنندگان محصولات میانی و نهایی) و توسعه زنجیره ارزش افزوده باشند، اعمال می‌شود. در این قرارداد، بنگاه‌هایی که در مناطق کمتر توسعه‌یافته راه‌اندازی می‌شوند، از تخفیف بیشتری برخوردار می‌شوند.

عمده محصولات مجتمع پتروشیمی نگین مَکُران صادراتی و بقیه محصولاتی است که به عنوان خوراک برای مجتمع‌های پتروشیمی و صنایع پایین دستی وارد بازارهای کشور خواهد شد؛ در مجموع برآورد شده است که بازگشت سرمایه شهرک پتروشیمی مکران به غیر از یوتیلیتی بیش از ۲۷ درصد است و سرمایه طی کمتر از چهار سال مستهلک خواهد شد.

این شهرک دارای مجوز روزانه ۳۰ میلیون مترمکعب خوراک گازی است. در این قطب براساس سیاست‌گذاری وزارت نفت و شرکت ملی صنایع پتروشیمی، چهار کارخانه کوچک مقیاس تولید گاز طبیعی مایع شده (مینی ال‌ان‌جی) در دستور کار است.