مطالبات رهبری از دانشجویان؛ از تأکید بر انقلابی‌گری تا کرسی‌های آزاداندیشی و مطالبه‌گری

نه فقط در ایران، همه دنیا را هم که بگردید هیچ مقام و مسئولی پیدا نمی‌کنید که سالانه و به طور مستمر جلساتی را برای دیدار و گفت‌وگو با اقشار مختلف مردم از هر صنف و گروه و دسته‌ای اختصاص داده باشد؛ رهبر معظم انقلاب اما از همان ابتدای زعامت، اهتمام ویژه‌ای به این امر داشته و فرصت‌های متعددی را در اختیار اقشار مختلف جامعه قرار داده‌اند تا حرف‌ها و دغدغه‌های خود را بی هیچ واسطه و حائلی با ایشان در میان بگذارند.

در این میان همواره دیدارهای رهبری با دانشجویان هم از پرتکرارترین و مهمترین جلسات بوده که تقریبا بدون وقفه برگزار شده است، هم به لحاظ نوع مخاطب، صراحت بیان آن‌ها و نوع پرسش‌های طرح شده از جذابیت‌های ویژه‌ای برخوردار بوده است، تا آنجا که خود ایشان هم بارها از این دیدارها به عنوان «شیرین‌ترین جلسات» یاد کرده‌اند.

رهبر انقلاب در این دیدارهای صمیمانه ضمن شنیدن دغدغه‌ها و مطالبات دانشجویان با نگاهی پدرانه، متقابلا انتظارات و توصیه‌های خود را نیز خطاب به آن‌ها بیان فرموده و به نوعی در این جلسات خط‌مشی‌های کلی و نقشه راه دانشگاه‌ها، جنبش‌های دانشجویی و به طورکلی دانشجویان را مشخص فرموده‌اند.

رهنمودهای رهبری به دانشجویان در این سال‌ها طیف وسیعی از موضوعات را در برگرفته و از تأکید بر تقویت گفتمان انقلاب و بنیه‌های انقلابی دانشجویان و آرمان‌گرایی و مرزبندی با دشمنان گرفته، تا تأکید بر عمق‌بخشی به فعالیت‌های علمی و گام‌نهادن در مسیرهای ناپیموده علم و کشف افق‌های تازه علمی و ضرورت فعالیت‌ سیاسی و مطالبه‌گری صحیح از مسئولین و برگزاری کرسی‌های آزاداندیشی را شامل شده است.

به بهانه فرارسیدن ۱۶آذر و روز دانشجو، نگاهی اجمالی داریم به برخی از مهم‌ترین مطالبات و توصیه‌هایی که رهبر انقلاب طی سال‌های گذشته در دیدارهای دانشجویی خطاب به دانشجویان و تشکل‌های دانشجویی عنوان فرمودند:

تقویت بنیه‌های انقلابی و مؤلفه‌های گفتمان انقلاب

شاید یکی از پرتکرارترین توصیه‌های معظم‌له به دانشجویان که در جلسات متعدد و با تعابیر گوناگون آن را بیان داشته‌اند، تأکید بر «انقلابی‌گری» و «تقویت باور دانشجویان به مؤلفه‌های اصیل گفتمان انقلاب» بوده است. ایشان حتی این امر را به عنوان نخستین انتظاری که از تشکل‌های دانشجویی دارند عنوان کردند و فرمودند: «من اولین انتظاری که از تشکّل‌ها دارم، این است که بنیه‌ی دینی و انقلابی‌تان را تقویت کنید؛ از این مسأله آسان عبور نکنید.» ۱۴۰۰/۰۲/۲۱

بعضی‌ها هستند همه‌ی سعی‌شان این است که در مبانی انقلاب ایجاد تردید کنند؛ با اینها با قوّت و با صراحت حرف بزنید، یعنی مرزتان را با اینها مشخّص کنید. من هیچ توصیه نمی‌کنم با کسی که مبانی انقلاب را قبول ندارد و ایجاد تردید در این مبانی می‌کند و دشمن را تزئین می‌کند و راه غلط را در مقابل پای ما می‌گذارد، با مماشات رفتار کنیم.ایشان در این راستا بر «دفاع صریح و بدون تقیّه از نظام اسلامی» تأکید و خاطرنشان کردند: «دشمن با تکیه بر کمبودها، نقص‌ها و قصورها، انقلاب را کم‌ارزش جلوه می‌دهد و پیشرفت‌ها و موفقیت‌ها را نادیده می‌گیرد که لازم است تشکل‌های انقلابی این نامعادله را برهم بزنند.» ۱۳۹۵/۰۴/۱۲

رهبر انقلاب هم‌چنین با تصریح بر این‌که «گفتمان عدالت، اقتصاد دانش‌بنیان، پیشرفت ایرانی اسلامی، شتاب در یافته‌های علمی؛ این‌ها گفتمان‌های اصلی است؛ این گفتمان‌ها را تقویت کنید» ۹۵/۰۴/۱۲، بر «تلاش جدّی و همه‌جانبه برای غلبه دادن گفتمان انقلاب در دانشگاه» تأکید کرده و فرمودند: «نگویید در دانشگاه دیگر نمی‌شود کاری کرد؛ شنیدم این را کع بعضی‌ها می‌گویند «آقا، دیگر در دانشگاه نمی‌شود کاری کرد»؛ نه آقا، در دانشگاه خیلی می‌شود کار کرد، اتّفاقاً در دانشگاه باید کار کرد. چه کسی باید در دانشگاه کار بکند؟ شما.

شما تشکّل‌ها هستید که در دانشگاه باید کار بکنید… من به همه‌ی آن هسته‌های فکری و عملیِ جهادی، فکری، فرهنگی در سرتاسر کشور مرتّباً می‌گویم: هرکدام کار کنید؛ شما افسران جوان جنگ نرم باشید– آنجایی که احساس می‌کنید دستگاه مرکزی اختلالی دارد و نمی‌تواند درست مدیریّت کند، آنجا آتش‌به‌اختیارید؛ یعنی باید خودتان تصمیم بگیرید، فکر کنید، پیدا کنید، حرکت کنید، اقدام کنید.» ۹۶/۰۳/۱۷

ضرورت مرزبندی با تردیدکنندگان در مبانی انقلاب

ایشان در ادامه توصیه به انقلابی‌گری ضرورت مرزبندی با تردیدکنندگان در مبانی انقلاب را نیز مورد توجه قرار داده و فرمودند: «بعضی‌ها هستند همه‌ی سعی‌شان این است که در مبانی انقلاب ایجاد تردید کنند و نشانه‌های پیشرفت کشور را انکار کنند؛ با اینها با قوّت و با صراحت حرف بزنید، یعنی مرزتان را با اینها مشخّص کنید. من هیچ توصیه نمی‌کنم با کسی که مبانی انقلاب را قبول ندارد و ایجاد تردید در این مبانی می‌کند و دشمن را تزئین می‌کند و راه غلط را در مقابل پای ما می‌گذارد، با مماشات رفتار کنیم؛ نخیر، آنجا با صراحت رفتار کنید، با قوّت رفتار کنید. و این [هم] که تردید ایجاد کنند، این ستون فقرات کار فرهنگی دشمن است؛ این، آن لُبّ جنگ نرم دشمن است که ایجاد تردید کنند. اگر کسی هم در مجموعه‌ی کشور، داخل کشور همین کار دشمن را انجام می‌دهد، طبعاً باید در مقابل او ایستاد.» ۹۹/۰۲/۲۸

رهبر انقلاب اما هم‌چنان که بر مرزبندی با تردیدکنندگان در مبانی انقلاب تأکید می‌کنند، همزمان به «گسترش جبهه انقلاب» نیز توجه ویژه داشته و دانشجویان را به یارگیری در این جبهه توصیه فرموده و از حذف و طرد افراد به صرف اختلاف سلیقه برحذر می‌دارند: «جبهه‌ی انقلاب را گسترش بدهید، یارگیری کنید؛ حذف نکنید؛ صِرف اختلاف سلیقه و اختلاف نظر درباره‌ی فلان مسئله موجب طرد نشود. بعضی هستند که به اسلام و انقلاب و نظام اسلامی و به خیلی از خصوصیّاتی که شما به آن اهمّیّت می‌دهید معتقدند، در فلان مسأله‌ی خاص با شما موافق نیستند؛ این نباید موجب بشود که شما او را طرد کنید، از دایره‌ی انقلابی‌گری خارج بدانید. هر چه می‌توانید جبهه‌ی انقلاب را گسترش بدهید، جذب کنید؛ البتّه منظورم جذب منافق نیست، جذب آدم بی‌اعتقاد نیست؛ جذب آدم معتقدی است که با شما اختلاف سلیقه دارد.» ۱۳۹۹/۰۲/۲۸

تأکید بر تولید علم و عالم‌پروری

یکی دیگر از مؤلفه‌های مورد تأکید رهبری خطاب به دانشجویان ناظر به رسالت اصلی دانشگاه در علم‌آموزی و تولید دانش و شکستن مرزهای علم و گام نهادن در افق‌های ناپیموده است که تأثیر خود را در زندگی روزمره مردم نیز آشکار خواهد کرد. ایشان در این خصوص به دانشجویان توصیه کردند: «دانشگاه محلّ دانش است… یعنی در دانشگاه باید هم عالِم تولید بشود، هم علم تولید بشود، هم عِالم و علم جهت درست پیدا کند؛ این سه نکته‌ی اساسی در دانشگاه باید باشد. تربیت عالِم که من از آن تعبیر می‌کنم به تولید عالم، و تولید علم که همان چیزی است که سال‌ها است تکرار می‌کنیم؛ یعنی خطوط مرزیِ علم را شکستن و جلو رفتن که این کاری است که ما در کشورمان هنوز نتوانسته‌ایم آن‌چنان‌که شایسته‌ی نظام جمهوری اسلامی است به آن برسیم؛ البتّه کارهایی شده، لکن عقبیم. باید بتوانیم از لحاظ علمی جلو برویم؛ وقتی علم جلو رفت، آن‌وقت فنّاوری هم جلو می‌رود؛ وقتی فنّاوری جلو رفت، تأثیر در زندگی می‌گذارد.» ۹۶/۰۳/۱۷

تشکیل کرسی‌های آزاداندیشی، مطالبه‌ای بر زمین‌مانده

رهبر معظم انقلاب هم‌چنین طی سال‌های گذشته در دیدارهای مختلف خود با نخبگان و دانشجویان کشور آن‌ها را به توجه و تشکیل کرسی‌های آزاداندیشی در مکان‌های علمی و آموزشی به منظور انجام گفت‌و گوهای سازنده و مفید در زمینه‌های مختلف سیاسی، اجتماعی و فرهنگی فراخواندند. ایشان اهتمام به برقراری کرسی‌های آزاداندیشی را در مجموعه سیاست های کلی علم و فناوری در تاریخ ۹۳/۶/۲۹ نیز ابلاغ فرموده و در جلسات متعدد بر آن تأکید کرده‌اند. ایشان در یکی از دیدارهایی که با دانشجویان داشتند فرمودند: «یک نکته‌ی دیگری که یکی از دانشجویان عزیز گفتند، [این بود که] کرسی‌های آزاداندیشی به معنای واقعی کلمه تشکیل بشود. کاملاً درست است؛ من موافقم که کرسی‌های آزاداندیشی تشکیل بشود. ما که گفتیم کرسی آزاداندیشی، از اوّل نظرمان همین بود؛ کسی بیاید و نظر مخالف خودش را هم بگوید؛

تشکیل میزگردها و کرسی‌های آزاداندیشی در دانشگاه‌ها که بنده مکرّر این را تکرار کرده‌ام و خب خیلی پیشرفتی نداشته. چه کسی باید این را بکند؟ [اگر] منتظر باشید که رئیس دانشکده یا معاون فرهنگی یا مانند اینها بکنند، فایده‌ای ندارد؛ خودتان باید بکنید. در دانشگاه‌ها کرسی‌های آزاداندیشی را باید تشکیل بدهید.منتها شما جوانِ دانشجوی انقلابیِ مسلمانِ ولائی، آن قدرت منطق و قوّت استدلال را پیدا کنید که بتوانید قشنگ بروید با خونسردی در مقابل او قرار بگیرید و استدلال او را باطل کنید؛ این خوب است، این درست است. و این امروز ممکن است؛ [شاید] ده سال پیش، دوازده سال پیش، پانزده سال پیش این کار ممکن نبود، امروز ممکن است. امروز جوان‌هایی که در حوزه‌ی دیانت فعّالیّت می‌کنند و توانایی‌های خوب فکری دارند، فراوانند؛ اشکال ندارد. البتّه یک آداب و ترتیبی دارد؛ یعنی کرسی آزاداندیشی یک ترتیبات و آدابی دارد که باید عقلای مسئولین دستگاه‌ها بنشینند این ترتیب و آداب را -که بتوانند درست هدایت کنند این کرسی‌ها را که کار خودش را انجام بدهد- مشخّص کنند. این هم یک نکته بود.» ۹۴/۰۴/۲۰

ایشان چند سال بعد از عدم پیشرفت در این مقوله ابراز نارضایتی کرده و بار دیگر مسئولیت پیگیری و تحقق آن را متوجه دانشجویان دانسته و فرمودند: «تشکیل میزگردها و کرسی‌های آزاداندیشی در دانشگاه‌ها که بنده مکرّر این را تکرار کرده‌ام و تأکید کرده‌ام و توصیه کرده‌ام؛ و خب خیلی پیشرفتی نداشته. چه کسی باید این را بکند؟ [اگر] منتظر باشید که رئیس دانشکده یا معاون فرهنگی یا مانند اینها بکنند، فایده‌ای ندارد؛ خودتان باید بکنید. در دانشگاه‌ها کرسی‌های آزاداندیشی را باید تشکیل بدهید؛ منتها همین طور که گفتم همه‌ی این حرکتها باید منضبط باشد.۱۳۹۸/۰۳/۰۱»

دانشجو باید سیاسی باشد

یکی دیگر از مطالبه‌های رهبر انقلاب طی این سال‌ها معطوف به توصیه دانشجویان به مطالعه و تحلیل سیاسی بوده است، ایشان حتی با لحنی تند افرادی را که به دنبال غیرسیاسی کردن دانشجویان هستند مورد خطاب قرار داده و به آن‌ها نهیب زدند که: «خدا لعنت کند آن دست‌هایی را که تلاش کرده‌اند و می‌کنند که قشر جوان و دانشگاه ما را غیر سیاسی کنند.» ایشان در اوایل دهه هفتاد و در دولت دوم مرحوم هاشمی رفسنجانی در دیدار با جمعی از دانشجویان فرمودند: «بنده دلم می‌خواهد این جوانان ما شما دانشجویان؛ چه دختر، چه پسر و حتّی دانش‌آموزان مدارس روی این ریزترین پدیده‌های سیاسی دنیا فکر کنید و تحلیل بدهید. گیرم که تحلیلی هم بدهید که خلاف واقع باشد؛ باشد! خدا لعنت کند آن دست‌هایی را که تلاش کرده‌اند و می‌کنند که قشر جوان و دانشگاه ما را غیرسیاسی کنند. حکومت‌های مستبد دنیا، صرفه‌شان به این است که مردم سیاسی نباشند؛ مردم درک و تحلیل و شعور سیاسی نداشته باشند. اما حکومتی که می‌خواهد به دست مردم کارهای بزرگ را انجام دهد؛ نظام را می‌خواهد با قدرت بی‌پایان مردم به سر منزل مقصود برساند و مردم را همه چیز نظام می‌داند، مگر مردمش – بخصوص جوانان، و بالاخص جوانانِ دانشجویش – میتوانند غیرسیاسی باشند!؟ مگر می‌شود!؟ عالِم‌ترین عالِم‌ها و دانشمندترین دانشمندها را هم، اگر مغز و فهم سیاسی نداشته باشند، دشمن با یک آبنبات تُرش می‌تواند به آن طرف ببرد؛ مجذوب خودش کند، و در جهت اهداف خودش قرار دهد! این نکات ریز را، باید جوانان ما درک کنند.» ۷۲/۰۸/۱۲

خدا لعنت کند آن دست‌هایی را که تلاش کرده‌اند و می‌کنند که قشر جوان و دانشگاه ما را غیر سیاسی کنند.ذیل این مقوله رهبر انقلاب لزوم «مطالبه‌گری» دانشجویان را مطرح و آن را به‌مثابه «طبیعت دانشجو» عنوان کرده و دانشجویان را به مطالبه‌گری صحیح و منطقی از مسئولان برای انجام «کارهای جدی» فراخوانده و فرمودند: «مطالبه‌گری کنید و از مسئولان بخواهید که کار جدّی بکنند؛ یکی از کارهایی که ‌شما[دانشجویان] می‌توانید بکنید این است؛ شما برحذر بدارید مسئولان را از کارهای نمایشی؛ از آنها بخواهید کارهای جدّی و ‌واقعی انجام بدهند؛ این یکی از مطالبات درست و به‌جای دانشجویان است که می‌توانند این را بخواهند. مثال‌های فراوان وجود دارد که در همه‌ی این‌ها می‌توان مطالبه‌گری کرد، مثل مسئله‌ی عدالت اقتصادی، مسئله‌ی فرهنگ، ‌مسئله‌ی سبک زندگی؛ اینها همه مسائلی است که می‌توان در مورد اینها واقعاً مطالبه‌گری کرد و درخواست عمل جدّی کرد؛ ‌می‌توان از مسئولین خواست، منتها… با منطق و با استدلال درست» ۱۴۰۱/۰۲/۰۶

در مطالبه‌گری‌ها منطقی و بدونِ مخرجِ مشترک با دشمن عمل کنید

رهبر انقلاب در عین ترغیب دانشجویان به مطالبه‌گری منطبق با استدلال آن‌ها را در این راه از هم‌سویی و هم‌نوایی با دشمن نیز برحذر داشته و پرهیز دادند: «در مطالبه‌گری‌ها با دشمن وجه مشترک پیدا نکنید، در مطالبه‌گری‌ها که من به شما توصیه‌ی مطالبه‌گری میکنم مراقبت کنید دشمن نتواند از مطالبه‌ی بحقّ شما سوء استفاده کند، هم در صورت‌بندی مسئله هم در راه ‌حلی که ارائه می‌دهید، سعی کنید با دشمن وجه مشترک و مخرج مشترک پیدا نکنید. [چون] او هم موضوعات را مطرح می‌کند دیگر، او هم مشکلات را مطرح می‌کند، هم ‌صورت مسئله را او مطرح می‌کند، هم به‌اصطلاح علاج را و نتیجه‌گیری را مطرح می‌کند. شما صورت مسئله‌تان هم با او باید ‌فرق داشته باشد، نتیجه‌گیری‌تان هم با او باید بکلّی فرق داشته باشد، چون او دشمن است دیگر، او مُغرض است و از روی ‌خیرخواهی انجام نمی‌دهد» ۱۴۰۱/۰۲/۰۶

آرمان‌گرایی تا رسیدن به تمدن اسلامی

همزمان با مطالبه‌گری، رهبر انقلاب دانشجویان را به آرمان‌گرایی و در نظر داشتن افق‌های متعالی برای نیل به تمدن اسلامی نیز توصیه می‌کنند: «این پرچم آرمان‌خواهی و مطالبه‌گری را زمین نگذارید… این بسیار چیز باارزشی است؛ این مطالبه‌گری را از دست ندهید، این آرمان‌خواهی را داشته باشید؛ این ‌آرمان‌های مهم را عدالت، استقلال، رفع فساد، در نهایت تمدّن اسلامی. آرمان اصلی و واقعی و نهایی، ایجاد تمدّن اسلامی ‌است؛ اینها را از دست ندهید و اینها را مطالبه کنید و بخواهید روی آن فکر کنید؛ البتّه مطالبه‌گری بایستی با شکل‌های منطقی ‌باشد.» ۱۳۹۹/۰۲/۲۸

ایشان هم‌چنین فلسفه تشکل‌‏های دانشجویی را اساسا برای رسیدن آرمان‌ها عنوان کرده و خاطرنشان ساختند: «تشکل دانشجویی باحزب فرق دارد. احزاب وسازمان‌های سیاسی دروضع رایج ومتعارف عالم، تشکیلاتی هستندکه برای رسیدن به قدرت به وجود آمده‌‏اند. احزاب در دنیا این‌جورند. یعنی مجموعه‌‏هایی تشکیل می‌شوند برای اینکه قدرت سیاسی را درجامعه دردست بگیرند. این خاصیت حزب است. تشکل‏‌های دانشجویی مطلقاً برای این به وجود نمی‏‌آیند و نمی‌خواهند قدرت را در دست بگیرند. تشکل‌‏های دانشجویی برای رسیدن به آرمان‌ها به وجود می‏‌آیند.» ۱۳۸۷/۰۹/۲۴

مراقب آرمان‌زدایی از دانشگاه باشید

ذیل مقوله آرمان‌گرایی رهبر انقلاب هم‌چنین نسبت به هویت‌زدایی و آرمان‌زدایی از دانشگاه‌ها هشدار داده و دانشگاهیان اعم از دانشجو و استاد و مسئولین دانشگاه را به حساس بودن به این مسأله فراخوانده اند: «دغدغه‌ی هویّت‌زدایی و آرمان‌زدایی از دانشگاه‌ را داشته باشید مسئولین و خود دانشگاهیان و شما دانشجوها در درجه‌ی اوّل دغدغه‌ی هویّت‌زدایی و آرمان‌زدایی از دانشگاه را داشته باشید. بایستی برایش نگران بود و فکر کرد؛ همه باید فکر کنند. ایدئولوژی، تفکّر، ارزشها، هویّت یک ملّت است. اینکه گفته می‌شود بایستی در داخل ایدئولوژی‌زدایی بشود، یعنی هویّت فکری جامعه که مظهر مهمّش هم دانشگاه و دانشجو است بایستی از بین برود.» ۱۴۰۱/۰۲/۰۶