شکلات های ایرانی از قفسه های عراق پر کشیدند

در یک دهه گذشته، برندهای ایرانی شیرینی و شکلات سهم قابل‌توجهی از بازار عراق را در اختیار داشتند، اما حالا قفسه‌های فروشگاه‌های این کشور بیش از پیش از محصولات ترکیه‌ای پر شده است. ضعف زیرساخت‌های تجاری، مشکلات ارزی و حذف مزیت‌های رقابتی باعث‌شده تولیدکنندگان ایرانی در برابر رقبای منطقه‌ای عقب‌نشینی کنند. 

اکنون عراق در مسیر خودکفایی حرکت می‌کند و سیاست‌های جدید بغداد در کنار فشارهای اقتصادی داخلی ایران، عرصه را برای صادرات تهران تنگ‌تر کرده است. بنابراین اگر برندهای ایرانی نتوانند خود را با شرایط جدید وفق دهند، احتمال حذف کامل آن‌ها از این بازار بیش از هر زمان دیگری جدی است. 

دراژه و آدامس رقیب جدی ندارد

ابراهیم شهیر، نایب رئیس کمیسیون صادرات اتاق اصفهان، در گفت‌وگو با «اکوایران» می‌گوید: صنعت شیرینی و شکلات ایران از سه زاویه قابل بررسی است؛ توانمندی تولید، چالش‌های تأمین مواد اولیه و وضعیت صادرات. این صنعت یکی از مهم‌ترین صنایع غذایی کشور محسوب می‌شود که با وجود ظرفیت‌های بالای تولیدی، در سال‌های اخیر با چالش‌های متعددی مواجه شده است. 

از نگاه او، ایران در حوزه شیرینی و شکلات از نظر تکنولوژی، دانش فنی و تجهیزات تولیدی وضعیت مطلوبی دارد؛ به‌طوری‌که برخی از کارخانه‌های تولید شیرینی و شکلات ایران در سطح خاورمیانه بی‌نظیر و در سطح جهانی نیز مطرح‌اند. 

همچنین وجود شهرهایی مانند تبریز با پیشینه‌ای طولانی در تولید شیرینی‌های سنتی، نقش مهمی در رشد و توسعه این صنعت ایفا کرده است. ایرانیان از دیرباز به مصرف انواع شیرینی و شکلات علاقه‌مند بوده‌اند و این امر باعث شده که تقاضای بازار داخلی همواره بالا باشد. این مسئله، در کنار ورود تکنولوژی‌های جدید، موجب توسعه پایدار این صنعت شده است. 

امروزه، ایران در تولید انواع محصولات مانند کیک‌های لایه‌ای، ویفر، شکلات، دراژه و آدامس به سطحی رسیده که از نظر کیفیتی رقیب جدی ندارد. به گفته شهیر، صنعت شیرینی و شکلات ایران توان رقابت با برندهای جهانی را دارد و در برخی موارد، کیفیت محصولات داخلی از نمونه‌های خارجی نیز بالاتر است. 

چالش‌های ۱۴۰۳

با این حال، سال ۱۴۰۳ یکی از سخت‌ترین سال‌ها برای تأمین مواد اولیه این صنعت بود. شهیر توضیح می‌دهد که قیمت جهانی کاکائو نیز چندین برابر شده و این مسئله بر هزینه تولید تأثیر گذاشته است. علاوه بر این، تأمین ارز مورد نیاز برای واردات مواد اولیه نیز با مشکلاتی مواجه شد. در حالی‌که در سال‌های گذشته از ارز نیمایی برای تأمین این اقلام استفاده می‌شد، امسال نرخ ارز به بازار آزاد و مرکز مبادله منتقل شد که اختلاف زیادی با ارز نیمایی داشت. 

از سوی دیگر، برخی از مواد اولیه اصلی مانند شکر، روغن و آرد که توسط دولت تأمین و مدیریت می‌شوند، با تأخیر در توزیع و تغییرات قیمتی مواجه شدند. این موضوع امنیت تأمین مواد اولیه را به خطر انداخته و تولیدکنندگان را مجبور به خرید این اقلام از بازار آزاد با قیمت‌های بالاتر کرده است. در نتیجه، چالش تأمین مالی نیز به دیگر مشکلات این صنعت اضافه شده است، زیرا تولیدکنندگان برای خرید مواد اولیه مجبور به پرداخت هزینه‌های بیشتری شده‌اند. 

قفسه‌های عراق خالی از برندهای ایرانی

عراق، به عنوان یکی از اصلی‌ترین بازارهای صادراتی صنعت شیرینی و شکلات ایران، در سال‌های اخیر سیاست‌های خود را به سمت خودکفایی در تولید داخلی سوق داده است. شهیر اشاره می‌کند که با تغییر قوانین وارداتی در عراق، در آینده نزدیک واردات بیسکویت و دیگر محصولات مشابه به این کشور به‌طور کامل ممنوع خواهد شد. این اتفاق پیش از این در صنایع دیگر نیز رخ داده و نشان می‌دهد که بازار عراق به سمت استقلال پیش می‌رود. 

علاوه بر این، افزایش تعرفه‌های وارداتی در سال ۱۴۰۳ باعث شده تا صادرکنندگان ایرانی با هزینه‌های بیشتری برای ورود به بازار عراق مواجه شوند. انتظار می‌رود که در سال ۱۴۰۴ شرایط سخت‌تری بر این بازار حاکم شود و صادرکنندگان ایرانی برای حفظ جایگاه خود با رقابت شدیدتری روبه‌رو شوند. 

او همچنین توضیح می‌دهد که ۱۰ سال پیش، محصولات ایرانی در فروشگاه‌های عراق سهم قابل‌توجهی داشتند، اما اکنون این سهم کاهش یافته و محصولات ترکیه‌ای جایگزین آن شده‌اند. یکی از دلایل این مسئله، تسهیلات بانکی و اعتباری ترکیه برای صادرات به عراق است، در حالی که صادرکنندگان ایرانی با مشکلات متعددی در زمینه نقل و انتقال مالی و بازگشت ارز مواجه هستند. 

شهیر تأکید می‌کند که در گذشته، محصولات ایرانی به راحتی در بازار عراق فروخته می‌شدند، اما اکنون رقابت سخت‌تر شده است. او توضیح می‌دهد که ۱۰ سال پیش اگر وارد بازار عراق می‌شدیم و داخل فروشگاه‌هامی‌رفتیم در شلف‌های فروشگاه حجم زیادی از انواع محصولات ایرانی را مشاهده می‌کردیم؛ چراکه بیسکویت‌های ایرانی اختلاف قابل‌توجهی با بیسکویت‌های ترکی داشتند. 

او می‌گوید: اگرچه ۱۰ سال پیش، بازار عراق مملو از محصولات ایرانی بود، اما اکنون برندهای ایرانی به‌شدت کاهش یافته‌اند و سهم آن‌ها از قفسه‌های فروشگاه‌ها به حداقل رسیده است. فاصله ما با بازار ترکیه نیز به‌دلیل تسهیل تبادلات تجاری آن‌ها کاهش یافته است. ترکیه از سیستم‌های بانکی و روش‌های اعتباری مانند ال‌سی برای تأمین کالاهای خود بهره‌مند است، در حالی‌که ایران با مشکلاتی در بازگشت ارز وعدم حمایت‌های بانکی مواجه است. این شرایط باعث‌شده که رقابت در بازار عراق برای تولیدکنندگان ایرانی غیرواقعی و دشوار شود. از سوی تولیدکنندگان ایرانی باید هزینه‌های تحریم‌ها و سیاست‌های اقتصادی را در قیمت تمام‌شده محصولات خود جبران کنند. در حال حاضر، تنها برندهایی در بازار باقی مانده‌اند که یا کیفیتی قابل رقابت دارند و یا به روش‌های زیرقیمتی و تخفیف‌های شدید متوسل شده‌اند که این روش‌ها نمی‌تواند پایدار باشد. 

شهیر توضیح می‌دهد: امروزه رقابت در بازار عراق دیگر تنها بر سر کیفیت نیست، بلکه قیمت تمام‌شده و بسته‌بندی محصولات نیز نقش مهمی در جذب مشتریان دارد. ترکیه با استفاده از روش‌های اعتباری و ال‌سی توانسته شرایط بهتری برای فروش محصولات خود ایجاد کند، در حالی‌که صادرکنندگان ایرانی همچنان با مشکلات تحریم و سیاست‌های ارزی داخلی دست‌وپنجه نرم می‌کنند. 

با وجود این چالش‌ها، شهیر معتقد است که این صنعت همچنان فرصت‌های رشد دارد. به گفته او، در آینده رقابت بر اساس کیفیت، بسته‌بندی و قیمت تمام‌شده خواهد بود. شرکت‌هایی که بتوانند محصولات نوآورانه و با کیفیت بالا تولید کنند و از شبکه‌های فروش کارآمد استفاده کنند، موفق‌تر خواهند بود. 

او تأکید می‌کند که دوران استفاده از مواد اولیه دولتی ارزان و مزیت‌های اقتصادی یارانه‌ای برای صادرات به پایان رسیده است. بنابراین، شرکت‌ها باید روی توسعه محصولات جدید، مدیریت بهینه هزینه‌ها و بهبود روش‌های فروش تمرکز کنند تا بتوانند در بازارهای داخلی و خارجی رقابت‌پذیر باقی بمانند. همچنین، تقویت زیرساخت‌های صادراتی و بهبود روش‌های انتقال مالی از جمله اقداماتی است که می‌تواند به بهبود وضعیت این صنعت کمک کند. 

در نهایت، نایب رئیس کمیسیون صادرات اتاق اصفهان، بر این نکته تأکید دارد که موفقیت در این بازار مستلزم برنامه‌ریزی دقیق، توسعه فناوری‌های جدید، ارتقای کیفیت و ایجاد شبکه‌های فروش مؤثر است. با اتخاذ این راهکارها، صنعت شیرینی و شکلات ایران می‌تواند همچنان در بازارهای داخلی و خارجی حضور موفقی داشته باشد.