دریای خزر را از مرز بحران به سمت مطلوب هدایت کنیم/ خطر انقراض ماهیان خاویاری

به گزارش دیدگاه نیوز از روابط عمومی سازمان حفاظت محیط‌زیست، شینا انصاری روز دوشنبه در سومین همایش اقتصادی خزر با عنوان همکاری‌های زیست محیطی، بهداشتی و گردشگری کشورهای حاشیه دریای خزر که با حضور نمایندگان کشورهای جمهوری اسلامی ایران، ترکمنستان، فدراسیون روسیه، جمهوری آذربایجان و قزاقستان برگزار شد، افزود: دریای خزر، بزرگترین پهنه آبی محصور در خشکی با موقعیت خاص جغرافیایی و زیست بومی کم نظیر با بیش از ۴۰۰ گونه جانوری و گیاهی بومی منحصر بفرد است.

وی اظهار کرد: وجود تالاب‌ها و خلیج‌ها، دلتاها و وجود انواع ماهیان اقتصادی از جمله ماهیان خاویاری و استخوانی و فک خزری به عنوان تنها پستاندار این محیط آبی، از ویژگی های منحصر بفرد دریای خزر محسوب می شود، این دریا علاوه بر نقش حیاتی در تراز زیست محیطی منطقه، منبع معیشت میلیون‌ها انسان، امنیت غذایی و بستری برای همکاری های اقتصادی و انرژی است.

معاون رییس جمهور تصریح کرد: این نگین گرانبها امروز با چالش هایی روبروست که غفلت از آن آینده مشترکمان در منطقه را تهدید می‌کند.

انصاری گفت: امروزه با آشکار شدن پیامدهای سوء ناشی از بهره کشی غیر اصولی از منابع و خدمات محیط زیستی این دریا، دولت‌ها در صدد اتخاذ سیاست‌های حمایتی از محیط زیست دریای خزر هستند، همکاری ها رو به گسترش است و نشانه های امید بخشی از اقدامات منفرد، دو و چند جانبه و جمعی برای بهبود کیفیت محیط زیست این پهنه آبی دیده می شود. اما همچنان تصمیمات مهمی در این رابطه باید اخذ شود و گامهای عملی و موثری می بایست برداشته شود.

وی با اشاره به اینکه جمعیت و اقتصاد کشورهای حاشیه دریای خزر رو به رشد است و در عین حال خزر و مناطق ساحلی پیرامون با چالش های مختلفی روبرو هستند، تصریح کرد: چالش کاهش تراز و پسروی آب طی سه دهه اخیر ناشی از عوامل انسانی و غیر انسانی به ویژه تغییرات اقلیمی از جمله افزایش دما و تبخیر، کاهش بارندگی ها و کاهش حجم آب رودخانه‌های ورودی به دریا، احداث سدها در مسیر رودخانه‌های ورودی است، تداوم پس روی آب دریای خزر طی سال های اخیر تاثیرات منفی و گسترده ای بر تاسیسات بندری و کشتیرانی، اکوسیستم، حیات آبزیان و تالاب های ساحلی منحصر به فرد دریای خزر گذاشته و باعث افزایش آلاینده‌ها در اآبهای ساحلی دریای خزر شده است.

جمعیت ماهیان خاویاری بیش از ۹۰ درصد کاهش داشته است

رییس سازمان حفاظت محیط‌زیست ادامه داد: کاهش ذخایر آبزی و افول فعالیت های شیلاتی، صید بی رویه و غیر مجاز و تخریب زیستگاه، جمعیت ماهیان خاویاری را بیش از ۹۰ درصد کاهش داده است، میزان صید ماهیان خاویاری در ایران در چهار دهه، به میزان چشمگیری کاهش یافته و به رغم ممنوعیت صید آن در سال های اخیر، هر ۵ گونه ماهیان خاویاری در معرض انقراض کامل قرار گرفته‌اند.

وی اظهارداشت: تنوع زیستی دریا شامل پلانکتون ها و جانوران کف زی رو به زوال است، فک خزری به عنوان تنها گونه پستاندار دریای خزر در معرض نابودی است و جمعیت آن به شدت کاهش یافته است، گونه های مهاجم همچنان تهدیدی جدی برای اکوسیستم خزر به شمار می روند، نمونه بارز آن تهاجم گونه غیر بومی مهاجم شانه دار دریای خزر که موجب کاهش شدید صید کیلکا ماهیان در دو دهه اخیر شده است.

وی افزود: آلودگی سواحل و دریا ناشی از فعالیت‌های انسانی به ویژه نشت نفت و خسارات ناشی از آن به موضوعی غیر قابل اغماض تبدیل شده است، تغییرات کاربری اراضی در سواحل دریای خزر به طور وسیعی در حال رخداد است، ورود پساب‌های تصفیه نشده و مدیریت نه چندان قوی پسماندهای شهری و صنعتی عامل تهدید کننده‌ سلامت محیط زیست دریای خزر است و رودخانه های منتهی به دریا که محل تخم ریزی و زادآوری بسیاری از گونه های ارزشمند این دریا هستند که بسته شدن مسیرهای آنها، کاهش میزان آورد آب آنها، آلودگی و تخریب زیستگاه رودخانه ها بر اکوسیستم دریای خزر و آبزیان اثرات منفی شدیدی ایجاد کرده است.

ضرورت همکاری منطقه ای برای حفاظت و توسعه پایدار دریای خزر

انصاری تاکید کرد: کم توجهی به کیفیت محیط زیست دریای خزر، اقتصاد جوامع حاشیه این دریا را به مخاطره می اندازد. درآمد ناشی از گردشگری، ارزش اقتصادی اراضی ساحلی، شیلات و صنایع شیلاتی، مثال‌هایی از اقتصادی است که با کاهش کیفیت محیط زیست این دریا از بین خواهد رفت و صدمات شدید اجتماعی نظیر فقر و مهاجرت های ناخواسته را در پی خواهند داشت. از این رو است که می بایست بطور همگام با یکدیگر برای بهبودوضعیت این محیط آبی منحصر بفرد اقدام کنیم.

انصاری با اشاره به مهم‌ترین راهکارها و اقدامات مشترک برای حفاظت و توسعه پایدار دریای خزر، گفت: همکاری منطقه‌ای یکی از آنهاست که خوشبختانه با تکیه بر کنوانسیون تهران (کنوانسیون حفاظت از محیط زیست دریای خزر) و پروتکل های الحاقی آن چارچوبی قانونی برای همکاری های فرامرزی و منطقه ای فراهم شده است. گسترش همکاری های کشورهای حاشیه دریای خزر به ویژه در چارچوب کنوانسیون تهران برای جلوگیری از تخریب و نابودی محیط زیست دریای خزر و دستیابی به بهره برداری و توسعه پایدار دریای خزر و تامین منافع بلند مدت مردم و جوامع محلی منطقه مورد تاکید است.

وی گفت: از مقامات عالی رتبه کشورهای حاشیه دریای خزر و عضو کنوانسیون تهران صمیمانه درخواست می کنم با افزایش همکاری ها روند اجرای کنوانسیون تهران و پروتکل های الحاقی و فرایند استقرار دبیرخانه دایم کنوانسیون در منطقه را تسریع کنند، از نظر ما ادامه روند همکاری‌ها به نفع منطقه و توسعه پایدار منطقه خواهد بود.

برای اقدامات مشترک در خصوص پسروی خزر تصمیم گیری خواهد شد

انصاری اظهار کرد: تنوع بخشی به منابع درآمد جوامع ساحل نشین باید در دستور کار قرار گیرد. توسعه گردشگری به ویژه طبیعت گردی سازگار با محیط زیست در منطقه به عنوان یک منبع درآمد پایدار برای جوامع محلی میان کشورهای حاشیه دریای خزر به عنوان یک سیاست باید مورد توجه قرار گیرد.

به گفته وی، همچنین لزوم مطالعات و اقدامات مشترک کشورهای منطقه جهت پیش بینی روند سال های آتی، سازگاری و کاهش اثرات کاهش تراز آب و پسروی خزر، به صورت ویژه در هفتمین اجلاس کشورهای متعاهد کنوانسیون تهران (COP۷) مطرح و برای تشکیل کارگروه ویژه منطقه ای و اقدامات مشترک در خصوص پسروی خزر تصمیم گیری خواهد شد.

پیشنهاد تشکیل صندوق مشترک کشورهای حاشیه دریای خزر برای حمایت از طرح های اقتصادی مناسب

معاون رئیس جمهور گفت: پیشنهاد می‌شود صندوق مشترک کشورهای حاشیه خزر برای ارایه تسهیلات و حمایت مالی از طرح های اقتصادی سازگار با محیط زیست و طرح های اقتصاد چرخشی (مدیریت پسماند، تصفیه فاضلاب و بازچرخانی پساب، انرژی های تجدید پذیر و کاهش انتشار گازهای گلخانه ای و …) ایجاد شود.

وی افزود: اجرای برنامه مشترک مدیریت و احیا و بازسازی ذخایر آبزی دریای خزر بویژه گونه های در معرض خطر، اجرای برنامه منطقه ای حفاظت و احیا رودخانه های منتهی به دریای خزر، پیشگیری و کنترل آلودگی های دریای خزر ناشی از منابع آلاینده ساحلی مستقر در خشکی و فراساحلی، برنامه مشترک حفاظت از تنوع زیستی، مدیریت و مقابله با گونه های غیربومی مهاجم دریای خزر، لزوم توسعه مناطق حفاظت شده ی ساحلی و دریایی و مدیریت این مناطق بصورت شبکه در منطقه دریای خزر و تدوین و اجرای برنامه های مدیریت زباله های دریایی و آلودگی های پلاستیکی سواحل دریای خزر (پروژه مشترک منطقه ای در خصوص پایش و مدیریت زباله های دریایی در چارچوب کنوانسیون تهران آغاز شده است) نیز جدی گرفته شود.

تدوین سند جامع گردشگری پایدار برای مدیریت سواحل

انصاری با اشاره بر همکاری های گردشگری گفت: در این راستا امضای سند موافقت نامه گردشگری بین کشورهای حاشیه خزر به عنوان نقطه عطف در توسعه گردشگری منطقه، تدوین استراتژی جامع گردشگری پایدار با هدف توسعه و مدیریت سواحل خزر، بهره گیری از استانداردها و تجربیات جهانی جهت سامان دهی، مدیریت و بهره برداری پایدار از سواحل و مقاصد گردشگری دریایی از جمله ایجاد ساز و کاراخذ مجوز استاندارد پرچم آبی، سرمایه گذاری مشترک در توسعه زیر ساخت های گردشگری پایدار مانند اقامتگاه های بوم گردی، ایجاد کمیته مشترک بمنظور همکاری های چند جانبه با هدف بهبود شخص های پایداری سواحل خزر، برگزاری رویدادهای مشترک گردشگری، نمایشگاه ها و کنفرانس های گردشگری با محوریت طبیعت گردی و گردشگری پایدار و حمایت از توسعه گردشگری جوامع محلی جدی گرفته شود.

وی با اشاره بر توسعه همکاری های شیلاتی نیز افزود: در این راستا اجرای برنامه مشترک بهسازی زیستگاه‌ها و بازسازی ذخایر آبزی از طریق کمیسیون حفاظت و بهره‌برداری بهینه از منابع زنده آبی دریای خزر، حفظ و بهره برداری پایدار از ذخایر آبزی دریای خزر از طریق مدیریت اصولی ذخایر آبزی و سازگار با محیط زیست، تدوین پروتکل مبارزه با صید غیر قانونی، اجرای برنامه توسعه آموزشی و اطلاع رسانی جوامع محلی و صیادان بویژه در زمینه روش های صید وبهره برداری پایدار و سازگار با محیط زیست و تشکیل کمیته مشترک برای بررسی پسروی آب دریا و اثرات آن از جمله آبزیان و راه های مقابله با این روند می تواند تاثیر گذار باشد.