تقویت دیپلماسی محیط‌زیست نه انتخاب بلکه یک الزام است

مجید شفیع پور روز سه شنبه در گفت و گو با خبرنگار محیط زیست دیدگاه نیوز افزود: از مباحث بسیار مهم و گسترده جهانی که امروزه برای بهره مندی از ابزارهای دستیابی به نتایج نام برده می شود همان مباحث، مشکلات و معضلات درهم تنیده محیط زیستی است که در این راستا در سطح جهان در خیلی از عرصه ها مانند حامل های انرژی، آب، تغییرات آب و هوایی و اقلیمی استفاده از ابزاری همچون دیپلماسی محیط زیستی یا دیپلماسی تغییر اقلیم، استفاده می شود.

وی اظهار داشت: طبیعتا دیپلماسی سعی می کند چند لازمه را دنبال کند، از آنجایی که ماهیت مباحث محیط زیستی مقید به مرزهای سیاسی و جغرافیایی کشورها نمی شود و فرامرزی و فرامنطقه ای هستند، از این رو ضرورت گفت و گو را بین ۲ یا چند کشور الزامی می کند، مثال آن موضوع پدیده گرد و غبار در غرب آسیا است که عملا کشورهای زیادی در آن نقش آفرینی می کنند به طوری که تعدادی از کشورها بر آن تاثیر می گذارند و تعدادی هم تاثیر می گیرند.

استاد دانشگاه تهران ادامه داد: پدیده گرد و غبار کشورهایی همچون عربستان، عراق، سوریه، ترکیه، ایران و بعضا بخش هایی از آذریایجان، ترکمنستان و حتی افغانستان و پاکستان را هم درگیر می کند و این انتقال انبوه ذرات که عمدتا پایه خاکی دارد علاوه بر اینکه موجب بروز مشکلات تنفسی و بهداشتی می شود، بر اکوسیستم ها هم تاثیر منفی می گذارد، همچنین تعطیلی فرودگاه ها، مدارس، ادارات و خسارت بر تاسیسات انتقال برق و مشابه را به همراه دارد و خسارات اقتصادی زیادی بر کشورها وارد می کند.

وی افزود: بنابراین ابزار لازم برای برطرف کردن این نوع اثرات به واسطه ماهیت مساله که محیط زیستی است از طریق بیان واقعیت های منطبق با منافع ملی و ارائه راهکارها و تامین سازوکارها میسر خواهد بود، تمام این مجموعه به عنوان دیپلماسی محیط‌زیستی که بیانگر گفت و گو، روش ها و ترفندها است که می تواند با توزیع بار مسوولیت بر بخش ها و نهادهای مختلف، به صورت کاملا منصفانه و عادلانه در زمینه مباحث محیط زیستی نقش آفرینی کند که طبیعتا این تلاش جمعی و گروهی از طریق تبیین منافع، عمق خسارات و مهمتر از همه تبیین راهکارها و اجرا توسط دستگاه های اجرایی ملی نتیجه خواهد داد.

شفیع پور اظهار داشت: گرد و غبار مثال بارز همین مساله است، چون رفع آن نیازمند تلاش گروهی بین چندین کشور، گفت و گوها، ترسیم و تدوین برنامه های اقدام و حتی مشارکت در تدوین و اجرای آن برنامه ها است که البته در چند سال گذشته این روند را تجربه کردیم، بر این اساس تلاش برای برطرف کردن آلودگی های رود ارس بین ایران و ارمنستان، حقابه هیرمند میان ایران و افغانستان و یک سری دیگر از مباحث تالابی و محیط زیستی را با همسایگان از طریق استقرار نوعی سازوکار بهره مند از دیپلماسی محیط زیست دنبال کردیم البته بدون شک حل و فصل آنها حمایت بسیار بالای سیاسی را مطالبه می کند تا عزم جدی کشورها را در برطرف کردن و پرداختن به این نوع معضلات و مباحث محیط زیستی به دنبال داشته باشد.

کارشناس مباحث بین‌المللی تغییر اقلیم و توسعه پایدار گفت: یکی از نمونه های موفق در این راستا معاهده تهران است که توانستیم با تعامل و حمایت کشورهای حاشیه دریای خزر با هدف حفاظت از محیط زیست دریای خزر به معاهده تهران دست یابیم، بنابراین آنچه که برای بهبود شرایط محیط زیستی کشور با توجه به ماهیت مباحث محیط زیستی که مقید به محدوده مرزی و سیاسی نیست مهم است، مطالبه و شکل گیری گفت و گوهای هدفمند است.

شفیع پور ادامه داد: در این مسیر طبیعتا دستگاه دیپلماسی کشورها ( وزارت امور خارجه) در رهبری این تلاش ها با بهره گیری از دیگر بازیگران دستگاه های اجرایی چه بخشی مانند وزارتخانه های نیرو، صمت و جهاد کشاورزی چه بین بخشی و فرابخشی مانند سازمان حفاظت محیط زیست و مواردی این چنینی می تواند در شکل گیری هسته ای متمرکز با ماموریت خاص و با هدف پیگیری مباحث در راستای انطباق با منافع ملی و بهبود شرایط زیستی شهروندان از طریق دیپلماسی محیط زیستی از نقش آفرینی بسیار بالایی برخوردار باشد.

وی با اشاره به شدت تاثیر تغییر اقلیم در غرب آسیا به ویژه ایران گفت: برای کاهش اثرات تغییر اقلیم و ضرورت های شاخص های دستیابی به نمایه های توسعه پایدار با اهداف گوناگون، می طلبد یک رکن بسیار قدرتمندی را در عرصه تغییر اقلیم و توسعه پایدار تقویت کنیم تا منابع آن نه تنها به کشور ما بلکه به همسایه ها هم برسد، بر این اساس باید ظرفیت ها را به طور جدی تقویت کنیم تا این تلاش ها بتواند نتیجه بخش باشد به ویژه در سطح بین المللی برای دستیابی به حقوق حقه اولیه خود در سازمان ملل و کنوانسیون های مرتبط با آن تلاش و آن را مطالبه کنیم تا از طریق تقویت دیپلماسی محیط زیستی این گونه منافع برای کشور و شهروندان تامین شود.

شفیع پور افزود: وجود همین گونه مباحث چند بعدی پیچیده مانند تغییر اقلیم و محیط زیست، تغییر اقلیم و انرژی، تغییر اقلیم و بهداشت و تغییر اقلیم و غذا موجب می شود تا در زمینه تقویت و توسعه دیپلماسی محیط زیستی و تغییر اقلیم بیشتر تلاش و آنرا با ظرفیت بالاتر دنبال کنیم تا بتوانیم خسارات را به حداقل برسانیم و حتی مسیر را معکوس کنیم تا اینکه نه فقط تخریب ها متوقف شود بلکه بتوان به عنوان مسیر بازسازی و بهبود شرایط ، اقدامات متناسب را تدوین، تصویب و اجرا کرد که قطعا این روند نیاز به تقویت بیشتر دارد و برای رسیدن به آن باید بخش های مختلف همراه شوند.

وی تاکید کرد: امروزه دیگر فرصتی برای اولویت دوم یا سوم قرار دادن مباحث محیط زیستی وجود ندارد، کشور دیگر تاب و توان تحمل فشار بیشتر را ندارد بنابراین تعلل در این زمینه جایز نیست و باید در راستای تقویت دیپلماسی محیط زیست تلاش کنیم چون امروزه یک الزام است.