تالاب شادگان در خطر نابودی/ احداث پتروپالایش در جوار بزرگ‌ترین تالاب ایران

به گزارش دیدگاه نیوز، اخیرا اخباری از تحرکات یک شرکت پتروپالایش تحت عنوان «انرژی ملل» به وسعت ۸۵ هکتار در مجاورت تالاب شادگان به گوش می‌رسد. نکته حائز اهمیت آنکه فعالیت این پتروپالایش در حالی پیش می‌رود که هنوز هیچ مجوز قانونی از طرف سازمان‌ محیط‌ زیست دریافت نکرده و بر اساس آخرین اطلاعات در حد فاصل ۱۷۰۰ تا ۲۰۰۰ متری خط حریم تالاب قرار دارد.

این در حالی است که سال ۱۳۹۰ هیئت وزیران درباره حد فاصل ساخت و ساز در حریم تالاب‌ها دستورالعملی را برای دستگاه‌های متولی لازم‌الاجرا کرد که بر اساس آن در فاصله دو کیلومتری تالاب‌ هیچ‌گونه فعالیت عمرانی نباید صورت گیرد. شیوه‌نامه مذکور در راستای جلوگیری از تولید پسماندهای صنعتی و کنترل آن، حفظ ذخایر آبزیان موجود در دریا و جلوگیری از آلودگی هوای ناشی از ریزگردها ثبت شد.

اما حالا نگاه سیاسی بار دیگر نابودی را به بیخ گوش این تالاب که پوشش گیاهی و جانوری قابل ملاحظه‌ای دارد، رسانده است. پیش از این نیز در سال ۱۳۸۵ محمود احمدی‌نژاد در اولین سفر استانی خود به خوزستان در قامت رئیس دولت، مقدمات ساخت فولاد شادگان را فراهم کرد. ورود ضایعات کارخانه کشت و صنعت نیشکر بحران همیشگی این تالاب شناخته می‌شود. آخرین نمونه‌ تعرض به محیط زیست تالاب شادگان به احداث پتروپالایش ملل در جوار آن مربوط می‌شود.

این کارخانه پتروپالایش که طبق بررسی‌های کارشناسی اشتغال‌زایی هزار نفری هم نخواهد داشت، معیشت حداقل  همچنین معیشت صدها نفر از مردم محلی که درآمدشان به این تالاب گره خورده را تحت تأثیر قرار داده است. با شرایط موجود اشتغال آن‌ها به حاشیه رفت و در نهایت به مهاجرت بومیان ختم شد. غالب معیشت مردم شادگان گاومیش‌داری و صیادی است که در حال حاضر به علت کم شدن مقدار، کیفیت و نابودی آبزیان تالاب مورد غفلت واقع شد.

تیر خلاص صنایع به تالاب شادگان

سید احمد موسوی، فعال محیط زیست استان خوزستان، در گفتگو با دیدگاه نیوز گفت: تالاب شادگان در حالت نیمه‌جان به سر می‌برد. چراکه در گذشته با ساخت سد مارون در بالادست بهبهان زمینه‌های خشکسالی این تالاب رقم خورد. علاوه بر آن، شرکت فولاد خوزستان نیز با احداث «فولاد شادگان» در این منطقه ضایعات زیادی را روانه تالاب شادگان کرد.

او ادامه داد: مجموعه این عوامل به صورت پیش‌فرض حیات تالاب را تهدید می‌کرد. حال با شروع ماجرای پروژه احداث پتروپالایش «ملل» که به نظر زیرمجموعه هلدینگ خلیج فارس است، تیر خلاصی به تالاب شادگان شلیک شد.

این فعال محیط زیست افزود: حتی اگر اداره محیط زیست مجوز احداث این پتروشیمی را صادر کند، بازهم آسیب‌های غیرقابل جبران به تالاب قابل چشم‌پوشی نیست. ضمن آنکه تاکنون هم شاهد اقدامات مخربی در این بستر بوده‌ایم. مصداق بارز آن روانه زه‌کش‌های نیشکر حاوی آب شور به سمت تالاب و نابودی آبزیان است. در حالی که آب تالاب شیرین بوده و این اقدام صرفا برای افزایش کمیت، بدون در نظر گرفتن زیست بوم منطقه صورت گرفته است.

شادگان؛ کانون ریزگردهای خوزستان

موسوی تصریح کرد: این اولین بار نیست که تالاب شادگان در معرض تهدید ساخت و ساز قرار گرفته است. بخش خصوصی و دولتی بارها با عنوان گردشگری در حریم تالاب فعالیت کردند. تالابی که کانون ریزگردهاست و با توسعه‌ چنین پروژه‌هایی به آلودگی هر چه بیشتر هوا منجر می‌شود.

او در پایان یادآور شد: وضعیت موجود در حالی سایه بر خوزستان انداخته که نگاه ویژه‌ای در استان حاکم است. اینکه به اسم توسعه منابع انسانی محیط زیست تالاب شادگان به مخاطره افتد توجیه‌پذیر نیست.

احداث پتروپالایش ملل بدون مجوز محیط زیست

محمدجواد اشرفی، مدیرکل حفاظت محیط‌ زیست خوزستان، در گفتگو با دیدگاه نیوز گفت: گزارش ارزیابی پتروپالایش «ملل» به سازمان محیط زیست ارجاع داده شد. زمین اختصاص‌یافته به این پروژه در حدود ۱۳۰۰ متری تالاب قرار گرفته است که با ضوابط محیط زیستی مغایرت دارد. این موضوع به سرمایه‌گذار اعلام و بنابر اصلاح فاصله گذاشته شد.

حال مسئله اصلی این است که چرا با وجود پروژه‌های حل نشده و آسیب‌زایی مانند سد مارون و کارخانه فولاد در تالاب، باید داستان طرح‌های جدید و به همان میزان مخرب مانند پتروشیمی ملل مطرح و بررسی شود؟ مگر دیگر ظرفیتی برای استفاده از تالاب شادگان باقی مانده است؟

اشرفی در این باره توضیح داد: سد مارون هیچ آسیبی به تالاب شادگان وارد نکرده و ربطی به آن ندارد. درباره این طرح نیز قرار شد اثرات و راهکارهای پروژه مورد ارزیابی و بررسی قرار گیرد و در صورت موافقت مجوز احداث صادر شود.

وی در واکنش به پیشرفت روند کار پتروشیمی در این منطقه تصریح کرد: بررسی‌ها انجام خواهد شد و در صورت تشخیص آسیب‌زا بودن پروژه، اداره محیط زیست مانع فعالیت آن می‌شود.

یک سال انتظار برای یک ارزیابی ساده محیط زیستی

سید محمدتقی سجادی، مدیر کل منابع طبیعی و آبخیزداری خوزستان، به دیدگاه نیوز گفت: مراحل صدور مجوز پتروپالایش تا حدود زیادی طی شده است. البته همچنان مواردی وجود دارد که نیازمند پیگیری از طریق مراجع قضایی است که گویا این فرآیند هنوز طی نشده است.

وی ادامه داد: به‌رغم صدور مجوز از سوی کمیسیون‌های مربوطه برای احداث پتروپالایش هنوز فرآیند واگذاری اخذ و اجاره کامل صورت نگرفته است. چراکه محیط زیست پس از یک سال هنوز پاسخ قاطعی درباره این پروژه ارائه نکرده است. اگر احداث این پتروپالایش در محدوده تالاب آسیب‌زاست، اداره محیط زیست صراحتا پاسخ خود را اعلام کند.

سجادی افزود: همه نهادها معطل تصمیم محیط زیست هستند. منابع طبیعی صرفا متولی اراضی ملی است و وظیفه دارد متناسب با درخواست سرمایه‌گذار نسبت به تخصیص زمین اقدام کند. ضمن‌ آنکه احداث این پتروپالایش ظرفیت خوبی برای اشتغال‌زایی استان فراهم می‌کند. در حال حاضر سرمایه‌گذار تمایل به شروع کار دارد، اما به علت سکوت سازمان محیط زیست پروژه سردرگم مانده است.

حمایت فرمانداری شادگان از پروژه پتروپالایش

محمد خانچی، معاون عمرانی استاندار خوزستان، در گفتگو با دیدگاه نیوز گفت: استانداری خواستار بررسی این موضوع از دستگاه‌های مربوطه شد. البته به نظر می‌رسد فرآیند بررسی تکمیل نیست؛ چراکه هنوز پاسخی دریافت نشده است.

تکذیب ساخت پتروپالایش به‌رغم انتشار تصاویر

جمال صالح‌زاده، فرماندار شادگان، نیز در گفتگو با دیدگاه نیوز، آغاز روند ساخت و ساز غیرقانونی این پتروپالایش را تکذیب کرد و گفت: حتی یک آجر برای ساخت این پتروپالایش در زمین‌ها قرار نگرفته و همه روند صرفا روی کاغذ دنبال شده است. در حال حاضر مجوز آب، برق و گاز این طرح صادر شد و تنها تائید محیط زیست باقی مانده است.

آنچه در تصاویر زیر مشاهده می‌شود خاک‌برداری و خاکریزی و تسطیح در محل با کامیون و گریدر است که از جمله تحرکات این پتروپالایش را در بستر تالاب شادگان نشان می‌دهد!

صالح‌زاده درباره فرایند تامین منابع آب و برق پروژه ادامه داد: پتروپالایش ملل به منبع آبی خاصی نیاز ندارد. همچنین برای تامین برق مورد نیاز قرار بر احداث نیمچه نیروگاه شد.

صالح‌زاده در پایان تصریح کرد: احداث این پتروپالایش به ظرفیت اشتغال‌زایی شادگان کمک می‌کند. چراکه فعالیت کشاورزی این شهرستان در حال حاضر با مشکل مواجه شده است. بر اساس آخرین آمار این طرح منجر به اشتغال ۳۰۰۰ هزار نفر می‌شود. بودجه این طرح از طریق بخش خصوصی تامین می‌شود و نسبتی با هلدینگ خلیج فارس ندارد.

اما مشخص نیست که پتروپالایش بدون نیاز به منابع آبی و برقی خاص چطور می‌تواند به فعالیت خود ادامه دهد؟! گویا متولیان امر اطلاع دقیقی از نحوه و نوع فعالیت پتروشیمی‌ها پالایشگاه‌ها ندارند که معتقدند بدون نیاز به آب و برق هم می‌توان پروژه را پیش برد.

اشتغال‌زایی به قیمت نابودی!

بر اساس این گزارش به نظر می‌رسد تنها توجیه نهادهای حامی این پروژه اشتغال‌زایی است. در حالی که با اجرای این طرح در وهله اول معیشت اقتصادی ساکنان منطقه تحت تاثیر قرار می‌گیرد. چراکه تالاب شادگان محل صیادی و گاومیش‌داری اهالی است. اما این روزها به علت تامین نشدن حقابه تالاب در اثر فعالیت‌های صنعتی پتروشیمی‌، کارخانه فولاد و احداث سد، این منطقه با چالش‌های متعددی روبه‌رو شده است.

حال احداث یک پتروپالایش دیگر در حریم این منطقه چه دستاوردی اقتصادی برای مردم منطقه دارد؟ ضمن‌ آنکه برخی کارشناسان با بررسی ظرفیت‌های این طرح، اشتغال نهایت ۵۰۰ نفر را برای آن پیش‌بینی می‌کنند.

جدای از مسئله معیشت اقتصادی، متولیان این پروژه طوری از اشتغال‌زایی یاد می‌کنند که گویا از اهمیت زیست محیطی تالاب شادگان اطلاع ندارند. این تالاب جزو مهم‌ترین و معدود زیستگاه‌های حیات وحش ایران محسوب می‌شود که در فهرست میراث طبیعی یونسکو ثبت شده است.

همچنین راه‌اندازی پروژه یادشده آب‌بری زیادی را می‌طلبد که هنوز منبع تامین آن مشخص نیست. علاوه بر این با توجه به جانمایی اشتباه پتروپالایش معلوم نیست پسماندها و فاضلاب‌ها قرار است روانه کجا شود؟! با این اوصاف چه سرنوشتی در انتظار تالاب شادگان است؟

نکته دیگر آنکه روند واگذاری زمین به طرح‌های پتروشیمی به این صورت است که سرمایه‌گذار درخواست خود را به اداره جهاد کشاورزی استان ارائه می‌کند، سپس با استعلام منابع طبیعی زمین برای امور اراضی جهاد کشاورزی به صورت بی‌نام و یک ساله واگذار می‌شود. حال آنکه تخصیص زمین به امور اراضی جهاد کشاورزی برای ساخت پتروپالایش ملل، شهریور پارسال انجام شد و امسال مهلت آن به اتمام رسید. یعنی جدای از مسئله نداشتن مجوز از سوی محیط زیست قرارداد اجاره زمین نیز به پایان رسیده است.

در حالی که بر اساس تصاویر ارسال‌شده به دیدگاه نیوز تحرکاتی ازجمله ایجاد حوضچه آهک برای شکفته شدن، خاک‌برداری و خاکریزی، تسطیح در محل با کامیون، گریدر و … در حال انجام است. با این حساب مشخص نیست ادعای فرماندار شادگان مبنی پاک بودن زمین اختصاص‌یافته بر چه اساسی است؟

البته این اولین باری نیست که محیط زیست کشور قربانی توسعه فعالیت‌های انسانی می‌شود. از احداث پتروشیمی و فولاد نمین گرفته تا پروژه مذکور در این گزارش. به صورت کلی می‌توان نتیجه گرفت محیط زیست کشور مورد بی‌توجهی متولیان قرار گرفته است و مکررا قربانی توسعه پروژه‌هایی می‌شود که اشتغال‌زایی قابل توجهی هم ندارد. در حالی که حتی اگر اشتغال‌زایی هم داشته باشند نباید به قیمت آسیب به این بستر به وجود آید.